Người Tín Hữu Giáo Dân

Như chúng ta biết “Ơn gọi và sứ mệnh của người giáo dân trong Giáo Hội và giữa trần thế” đã được Công Đồng Vatican II đề cập đến trong bốn văn kiện rất quan trọng:

• Hiến Chế “Ánh Sáng Muôn Dân” (Lumen Gentium) nói đến Giáo Hội đã dành trọn Chương IV để nói về căn bản thần học của vị trí người giáo dân trong Giáo Hội.

• Hiến Chế “Vui Mừng và Hy Vọng” (Gaudium et Spes) nói đến tương quan mật thiết giữa Giáo Hội và trần thế, trình bày cho chúng ta thấy ơn gọi và nghĩa vụ muôn mặt của người giáo dân giữa cộng đồng nhân loại.

• Văn kiện Thứ Ba và Thứ Tư là: Sắc Lệnh “Hoạt Động Truyền Giáo của Giáo Hội” (Ad Gentes) và Sắc Lệnh “Tông Đồ Giáo Dân” (Apostolicam Actuositatem) nói về bổn phận truyền giáo của người giáo dân.

Bao nhiêu tư tưởng súc tích chứa đựng trong 4 văn kiện này, đã được Thượng Hội Đồng Giám Mục năm 1987 lấy lại để nghiên cứu rộng rãi sâu xa hơn nhờ kinh nghiệm mục vụ của 20 năm sau Công Đồng Vatican II.

Tông Huấn của Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II có mục đích trình bày lại một cách rỏ ràng và đầy đủ tất cả công việc của Thượng Hội Đồng Giám Mục, như chính lời Ngài quả quyết: “Sau khi công việc đã hoàn thành… các Nghị Phụ Thượng Hội Đồng đã bày tỏ lòng mong ước xin ‘ta’ vào một thời điểm thuận tiện, trình bày cho Giáo Hội hoàn vũ một văn kiên tóm lược đúc kết về hàng giáo dân Công Giáo… Văn kiện này (vì thế) không nằm ngoài lề Thượng Hội Đồng Giám Mục; trái lại nó là những lời diễn tả mạch lạc và trung thực của Thượng Hội Đồng” (Tông Huấn, 2).

Khi ban hành bức Tông Huấn, Đức Giáo Hoàng nhằm mục đích đào tạo người giáo dân trở thành những “viên đá sống động” xây dựng Giáo Hội. Vì thế Tông Huấn này phải là “thủ bản” cho mỗi người tín hữu giáo dân.

Là tài liệu đúc kết cả một công trình vĩ đại của Công Đồng, và của Thượng Hội Đồng Giám Mục, bao gồm nhiều ngành chuyên môn như thần học, triết học, nhân chủng học… nên không dễ gì một người giáo dân tự mình am tường hết được. Vì thế, trước khi trở thành cuốn “thủ bản” Tông Huấn này phải là một tài liệu học tập. Đã là tài liệu học tập, nó cần có người hướng dẫn, và kẻ hướng dẫn giáo dân, tưởng rằng, không ai ngoài các vị chủ chăn, các vị Tuyên Úy.

Như chúng ta thấy trong bản “mục lục”, Đức Giáo Hoàng đã trình bày đề tài “ơn gọi và sứ mệnh của người tín hữu giáo dân trong Giáo Hội và giữa trần thế” thành 3 chương chính yếu và 2 chương phụ thuộc.

• Chương 1: Nói đến Giáo Hội Mầu Nhiệm (Eglise Mystère) phát xuất từ Thiên Chúa. Nhờ Phép Rửa Tội, người tín hữu giáo dân trong Giáo Hội có cùng một tước hiệu là “Con Chúa”; có cùng một chổ đứng là thành phần Nhiệm Thể Chúa Kitô. Vì thế, họ cũng như các linh mục, tu sĩ đều lảnh nhận từ Chúa Kitô ba chức vụ của Ngài là: Tư Tế, Ngôn Sứ, và Vương Giả.

• Chương 2: Nói đến Giáo Hội Hiệp Thông (Eglise Communion). Đó là điều chúng ta tin trong kinh Tin Kính: “Các Thánh Thông Công”. Trong sự hiệp thông của mọi thành phần của Giáo Hội, người tín hữu giáo dân có một ơn gọi, và nắm giữ mội sứ mệnh theo địa vị giáo dân của mình. Ơn gọi sứ mệnh này khác biệt nhưng bổ túc cho ơn gọi và sứ mệnh của linh mục và tu sĩ.

• Chương 3: Nói về Giáo Hội Thừa Sai (Eglise Mission). Giáo Hội “tự bản tính mình là thừa sai” (Ad Gentes, 1), Giáo Hội được Chúa giao phó sứ mệnh đem Tin Mừng Phúc Âm cho mọi người. Trong sứ mệnh thừa sai này của Giáo Hội, người tín hữu giáo dân giữ một vai trò đặc biệt giữa trần thế là “đem đạo vào đời”, là thánh hóa tất cả người tín hữu giáo dân.

• Chương 4: Nói về Ơn Gọi và Sứ Mệnh của người tín hữu giáo dân, không phân biệt giai cấp, thành phần tuổi tác, trai gái, khỏe mạnh cũng như bệnh tật khổ đau. Trong Giáo Hội, mỗi người đều được gọi và có sứ mệnh xây dựng nước Chúa.

• Chương 5: Nói đến việc Đào Tạo và Huấn Luyện các tín hữu giáo dân, để họ hiểu rỏ và sống ơn gọi của mình trong Giáo Hội và giữa trần thế như ý Chúa muốn. Sự đào tạo này phải là một sự đào tạo toàn diện để người tín hữu trở nên kẻ cộng tác với Thiên Chúa và Nhà Giáo Dục kiểu mẫu.

Với bức Tông Huấn nầy, Đức Giáo Hoàng kêu gọi mọi người giáo dân, nhất là thanh niên nam nữ, ý thức một cách rỏ rệt sâu xa phẩm giá Ki-tô hữu của mình và sống với các đòi hỏi của phẩm giá ấy một cách hữu hiệu trong thế giới hôm nay.

Có lẽ cho đến bây giờ, nhiều người tín hữu giáo dân không ý thức như trên nên đã sống như một thành phần “thụ động” trong Giáo Hội, hay nói như Thánh Phaolô, sống “như trẻ con”, nghĩa là tưởng rằng mọi bổn phận tông đồ truyền giáo mục vụ nhằm bảo tồn và phát triển Giáo Hội đều thuộc về linh mục và tu sĩ nam nữ.

Không! hôm nay hơn bao giờ hết, chính Giáo Hội đã ý thức sứ mệnh của mình phải thánh hóa các thực tại trần thế đang biến đổi từng giây phút và đang đe dọa lôi kéo con người lạc xa Thiên Chúa.

Hôm nay, chúng ta đang ở trong bối cảnh lịch sử của thời bắt đạo. Hãy bắt chước Cha Ông chúng ta, họ đã đóng “vai trò chủ động” để bảo tồn và mở mang nước Chúa. Họ đã lấy máu đào rưới đổ miền đất quê hương chúng ta nên hôm nay Giáo Hội Việt Nam trưởng thành ngang hàng với các Giáo Hội hoàn cầu. Họ đã thay thế các linh mục để dạy Giáo Lý, Rửa Tội, đưa Mình Thánh Chúa vào ngục tù; đã chủ tọa các buổi cử hành phụng vụ Chủ Nhật, đã nuôi nấng che dấu các linh mục trong lúc các ngài bị tầm nã bắt bớ…

Trong tình trạng của các Cộng Đoàn Công Giáo tại hải ngoại hôm nay, thiếu linh mục trầm trọng. Nhiều vị Tuyên Úy đã lãnh trách nhiệm nhiều công đoàn rải rác vùng đất 3, 4, 5 giáo phận. Các vị cần những giáo dân cộng sự đắc lực như Tổ Tiên Tử Đạo của chúng ta để đáp lại những nhu cầu mục vụ tông đồ cấp bách trong những miền xa xăm.

Đức Giáo Hoàng đã cho chúng ta cơ hội để sống xứng đáng con cháu Tổ Tiên Tử Đạo của chúng ta.

Chúng ta hãy hiệp với Đức Giáo Hoàng cầu xin Đức Mẹ Nữ Vương Nước Việt Nam, ban cho chúng ta đủ ơn Chúa để “tiếp tay vào việc xây dựng nền văn minh của chân lý và của tình yêu trên thế gian theo ước nguyện của Thiên Chúa và để làm sáng danh Ngài muôn đời” (Tông Huấn, lời nguyện).

Đức Ông Philiphê Trần Văn Hoài

Giám Đốc Văn-phòng Trung-ương

Tông-đồ Mục-vụ Việt-nam Hải-ngoại Rôma.

Kính gửi :

Các Giám mục,

Các linh mục và phó tế,

Các tu sĩ nam nữ

Và toàn thể giáo dân

NHẬP ĐỀ

CÁC KITÔ-HỮU GIÁO DÂN(Christifideles laici) mà “ơn gọi và sứ vụ của họ trong Giáo Hội và trong thế giới hai mươi năm sau Công Đồng Vatican II” đã là chủ đề của khóa họp Thượng-hội-đồng Giám Mục năm 1987, các tín hữu này thuộc về Dân Thiên Chúa, được biểu tượng qua những người thợ làm vườn nho, như thánh Matthêu thuật lại trong sách Tin Mừng : “Nước Trời giống như chuyện gia chủ kia, vừa tảng sáng đã ra mướn thợ vào làm việc trong vườn nho của mình. Sau khi đã thỏa thuận với thợ là mỗi ngày một quan tiền, ông sai họ vào vườn nho làm việc” (Mt 20,1-2).

Dụ ngôn của Tin Mừng mở ra trước mắt chúng ta vườn nho mênh mông của Chúa, và một đám đông con người, cả nam lẫn nữ, được Chúa mời gọi và sai đi làm tại vườn nho. Vườn nho, chính là thế giới (x. Mt 13,38), phải được biến đổi theo chương trình của Thiên Chúa, hướng tới ngày hoàn thành chung cuộc của Nước Thiên Chúa.

1. CẢ CÁC ANH NỮA, VÀO LÀM VƯỜN NHO CHO TÔI ĐI !

“Khoảng chín giờ sáng, ông lại trở ra, thấy có những người khác ở không, đang đứng ngoài chợ. Ông bảo họ : ‘Cả các anh nữa, vào làm vườn nho cho tôi đi !’ (Mt 20,3-4).

Kể từ ngày xa xưa ấy của lịch sử, lời mời gọi trên của Chúa vẫn không ngừng vang vọng : Lời ấy gửi tới mọi người sống trên trần gian này.

Ngày nay, trong luồng gió canh tân của Thánh Thần ngày lễ Ngũ Tuần, do Công Đồng Vatican II đem lại, Giáo Hội cảm nghiệm sâu sắc hơn về tính chất truyền giáo của mình, và với thái độ vâng phục quảng đại, Giáo Hội nghe lại tiếng nói của Chúa, Đấng sai Giáo Hội vào trần gian như “bí tích phổ quát cứu rỗi”[1].

Cả các anh nữa : Lời mời gọi không chỉ gửi tới các vị Chủ chăn, các linh mục, các tu sĩ nam nữ, nhưng tới mọi người : cả các giáo dân cũng được mời gọi đích danh, nhận lãnh từ Ngài một sứ vụ đối với Giáo Hội và thế giới. Khi giảng thuyết cho các kitô-hữu, Thánh  Grêgôriô Cả nhắc lại điều đó khi ngài diễn giải dụ ngôn thợ làm vườn nho trong một bài giảng cho dân chúng : “Anh em thân mến, hãy lưu ý một chút về cách sống của anh em, hãy nghiêm chỉnh xét xem anh em có phải đã là thợ làm vườn của Chúa không. Mỗi người hãy tự xét việc mình làm và nhận định xem mình có làm việc trong vườn nho của Chúa hay không”[2].

Được thừa hưởng di sản vô giá về giáo lý, tu đức và mục vụ, Công Đồng đã viết những trang thật tuyệt vời về bản tính, phẩm giá, linh đạo, sứ mạng và trách nhiệm của giáo dân. Họa theo lời mời gọi của Đức Kitô, các Nghị Phụ công đồng đã mời gọi mọi giáo dân, nam cũng như nữ, vào làm việc trong vườn nho của Chúa : “ Nhân danh Thiên Chúa, Thánh Công Đồng hết sức kêu mời tất cả các giáo dân, hưởng ứng sự thúc đẩy của Chúa Thánh Thần, hãy mau mắn, đại độ và sẵn sàng đáp lại tiếng gọi của Chúa Kitô, Đấng giờ đây đang tha thiết mời gọi họ. Ước gì giới trẻ hiểu rằng lời mời gọi này được đặc biệt gửi tới họ và ước gì họ vui mừng và quảng đại đón nhận. Quả thật, chính Chúa một lần nữa nhờ Thánh Công Đồng này, mời gọi tất cả các giáo dân hãy kết hợp với Người ngày một mật thiết hơn và nhận thức được những gì của Người cũng là của chính mình (x. Pl 2,5), họ hãy tham gia vào sứ mạng cứu rỗi của chính Người, và một lần nữa Người sai họ đi tới các thành và những nơi Người sẽ đến (x.Lc 10,1)”[3].

Cả các anh nữa, vào làm vườn nho cho tôi đi ! Những lời này cũng âm thầm vang vọng trong suốt thời gian Thượng-hội-đồng Giám Mục nhóm họp tại Rôma từ ngày 01 đến 30 tháng mười năm 1987. Theo hướng đi của Công Đồng và được những kinh nghiệm cá nhân và cộng đoàn của toàn thể Giáo Hội soi sáng, cộng thêm sự đóng góp của các Thượng-hội-đồng trước, các Nghị Phụ đã nghiên cứu sâu xa về “ơn gọi và sứ mạng" của giáo dân trong Giáo Hội và trong thế giới, hai mươi năm sau Công Đồng Vatican II”.

Khóa họp này có sự hiện diện của những đại biểu giáo dân nam nữ ưu tú, những người đã góp phần quý báu vào công việc của Thượng-hội-đồng. Bài giảng bế mạc đã minh nhiên nhìn nhận điều đó : “Chúng tôi tạ ơn Chúa vì, trong thời gian Thượng-hội-đồng nhóm họp, không những chúng tôi được vui mừng về sự tham dự của các giáo dân (nam nữ dự thính viên), nhưng hơn thế nữa vì diễn tiến các cuộc tranh luận đã cho chúng tôi nghe được tiếng nói của các khách mời, là các đại biểu giáo dân đến từ mọi miền trên thế giới, từ những quốc gia khác nhau. Điều đó cho phép chúng tôi sử dụng các kinh nghiệm, các ý kiến và các đề nghị của họ phát xuất từ lòng yêu mến sự nghiệp chung”[4].

Nhìn vào thời hậu-Công-Đồng, các Nghị Phụ của Thượng-hội-đồng đã có thể nhận thấy đâu là cách thức được Thánh Thần sử dụng để tiếp tục làm cho Giáo Hội thêm tươi trẻ, bằng cách gợi lên trong Giáo Hội những năng lực mới của sự thánh thiện, với sự tham gia của đông đảo giáo dân. Trong số  nhiều chứng từ, chúng tôi thấy được một chứng từ về những năng lực đó, trong kiểu cách mới về sự cộng tác giữa linh mục, tu sĩ và giáo dân ; trong sự tham dự tích cực vào phụng vụ, vào việc loan báo Lời Chúa, vào việc huấn giáo ; trong nhiều dịch vụ và trách vụ được trao phó cho giáo dân, và họ đã đảm nhận rất tốt ; trong việc nở rộ các nhóm, các hiệp hội, các phong trào tu đức và dấn thân ; trong việc tham gia rộng rãi và rõ nét hơn của phụ nữ vào đời sống của Giáo Hội và sự phát triển của xã hội.

Đồng thời, Thượng-hội-đồng cũng không quên ghi nhận rằng con đường thời hậu-công-đồng của giáo dân không phải là không có khó khăn  và nguy hiểm. Cụ thể, phải nhắc đến hai cám dỗ mà không phải lúc nào cũng tránh được : cám dỗ quá miệt mài với những dịch vụ và trách vụ trong Giáo Hội, đến nỗi đôi khi xao lãng trên thực tế các trách nhiệm chuyên môn của mình thuộc các lãnh vực nghề nghiệp, xã hội, kinh tế, văn hóa và chính trị ; cám dỗ ngược lại là bào chữa cho sự tách biệt không thể biện minh giữa đức tin và đời sống, giữa việc đón nhận Tin Mừng và hoạt động cụ thể trong các lãnh vực trần thế khác nhau.

Trong quá trình làm việc, Thượng-hội-đồng không ngừng tham chiếu Công Đồng Vatican II, đã hai mươi năm qua mà giáo huấn của Công Đồng liên quan đến giáo dân vẫn có tính thời sự đáng ngạc nhiên, đôi khi có tầm mức tiên tri : một giáo huấn như thế có khả năng soi sáng và gợi hứng cho các câu trả lời cần phải đưa ra ngày hôm nay trước những vấn đề mới mẻ. Thực vậy, thách đố mà các Nghị Phụ Thượng-hội-đồng nêu lên, là vạch ra những con đường chính xác ngõ hầu “lý thuyết” sáng ngời về bậc giáo dân, do Công Đồng đề ra, có thể trở thành một sự “thực hành” chính thực trong Giáo Hội. Mặt khác, một số vấn đề được đặt ra do một tính chất “mới mẻ” nào đó ; đến độ người ta có thể cho chúng thuộc thời hậu-công-đồng, ít là theo nghĩa thời gian : các Nghị Phụ đã hoàn toàn chính đáng khi lưu tâm đặc biệt đến những vấn đề này trong các cuộc tranh luận và suy tư. Trong số đó, cần phải kể ra những vấn đề liên hệ đến các tác vụ và các dịch vụ trong Giáo Hội đã hay sẽ được trao cho giáo dân, việc phổ biến và phát triển “những phong trào” mới bên cạnh những hình thức khác về các hiệp hội giáo dân, vị trí và vai trò của phụ nữ trong Giáo Hội cũng như trong xã hội.

Sau khi hoàn thành công việc một cách nhiệt thành, quảng đại, với khả năng chuyên môn, các Nghị Phụ Thượng-hội-đồng đã bày tỏ với tôi lòng ước mong khao khát của các ngài là vào thời điểm thuận tiện, tôi sẽ trình bày với toàn thể Giáo Hội một văn kiện đúc kết về đề tài kitô-hữu giáo dân.[5]

Vì thế, Tông Huấn Hậu-Thượng-hội-đồng này muốn làm nổi bật tất cả giá trị công việc của Thượng-hội-đồng, từ các bản Đề-cương (Lineamenta) đến Tài-liệu làm việc (Instrumentumlaboris), từ bản phúc trình nhập đề cho đến những đóng góp của từng giám mục, từng giáo dân và cho đến báo cáo tổng hợp sau khi đã tranh luận tại phiên họp khoáng đại, từ những thảo luận và phúc trình của các “nhóm nhỏ” (circuli minores) cho đến những “đề-nghị” (propositiones) và Sứ-điệp kết thúc. Vì thế, Tông Huấn này không nằm bên lề Thượng-hội-đồng ; trái lại, nó diễn đạt Thượng-hội-đồng một cách vừa mạch lạc vừa trung thành ; nó là kết quả của một công việc tập đoàn, mà giai đoạn chót là thảo ra một bản trình bày có sự đóng góp của Hội Đồng Văn phòng Tổng-thư-ký của Thượng-hội-đồng và của chính Văn phòng.

Tông Huấn này nhằm mục đích khơi dậy và nuôi dưỡng một ý thức rõ nét hơn về ân huệ và trách nhiệm của tất cả và của từng giáo dân, trong sự hiệp thông và trong sứ vụ của Giáo Hội.

2. NHỮNG THÚC BÁCH HIỆN TẠI CỦA THẾ GIỚI : "Sao các anh đứng đây suốt ngày không làm gì hết ?"

Ý hướng nền tảng của Thượng-hội-đồng vừa qua, và do đó, hiệu quả quý giá và đáng mong ước nhất của nó, là đưa giáo dân đến chỗ lắng nghe Đức Kitô, Đấng gọi họ làm việc trong vườn nho của Ngài, đồng thời hướng dẫn họ góp phần tích cực, có ý thức và trách nhiệm vào sứ vụ của Giáo Hội, vào thời điểm vừa huy hoàng vừa bi thương này của lịch sử, lúc sắp bước vào thiên niên kỷ thứ ba.

Ngày nay, trong Giáo Hội cũng như trong thế giới, trong những thực tại xã hội, kinh tế, chính trị và văn hóa, có những hoàn cảnh mới mẻ đang đòi hỏi, một cách hết sức đặc biệt, hoạt động của giáo dân. Nếu trước đây thái độ thờ ơ đối với hoạt động này luôn luôn không thể chấp nhận được, thì ngày nay, thái độ ấy lại càng đáng khiển trách hơn bao giờ hết. Không ai được phép ở yên mà không làm gì cả.

Chúng ta hãy đọc lại dụ ngôn trong Tin Mừng : “Khoảng năm giờ chiều, ông trở ra và thấy còn có những người khác đứng đó, ông nói với họ : ‘Sao các anh đứng đây suốt ngày không làm gì hết ?’. Họ đáp : ‘Vì không ai mướn chúng tôi’. Ông bảo họ : ‘Cả các anh nữa, vào làm vườn nho cho tôi đi !’” (Mt 20,6-7).

Không có chỗ cho việc ăn không ngồi rồi, trong khi còn biết bao công việc đang chờ đợi tất cả chúng ta trong vườn nho của Chúa. “Ông chủ vườn” lập lại còn khẩn khoản hơn : “Cả các anh nữa, vào làm vườn nho cho tôi đi !”.

Chắc chắn lời nói của Chúa vẫn vang vọng trong mỗi kitô-hữu, nơi thâm tâm của họ. Thực vậy, mỗi người đã được đồng hình đồng dạng với Đức Kitô nhờ đức tin và các bí tích khai tâm Kitô-giáo, cũng được tháp nhập vào Giáo Hội như một chi thể sống động, và là chủ thể tích cực trong sứ vụ cứu độ của Giáo Hội. Tiếng nói của Chúa cũng được truyền đạt qua các biến cố của lịch sử Giáo Hội và nhân loại, như Công Đồng đã nhắc : “Dân Thiên Chúa, nhờ đức tin mà tin rằng mình được Thánh Thần Thiên Chúa là Đấng bao phủ mặt đất hướng dẫn, cố gắng nhận định đâu là những dấu chỉ thuộc về sự hiện diện hoặc ý định của Thiên Chúa trong mọi biến cố, mọi yêu sách và ước vọng mà họ dự phần với những người đương thời. Thực vậy, đức tin lấy ánh sáng mới mà chiếu soi mọi sự và biểu lộ ý định của Thiên Chúa về thiên chức toàn vẹn của con người, và do đó hướng dẫn lý trí tới những giải quyết hoàn toàn nhân bản”[6].

Như thế, phải nhìn thẳng vào thế giới này, thế giới của chúng ta, cùng với những giá trị và những vấn đề của nó, những ưu tư và hy vọng, những thành đạt và thất bại của nó : một thế giới mà những điều kiện kinh tế, xã hội, chính trị và văn hóa đặt ra những vấn đề và khó khăn còn trầm trọng hơn những vấn đề được Công Đồng trình bày trong hiến chế mục vụ Vui mừng và Hy vọng.[7] Dù sao, đó vẫn là vườn nho, đó vẫn là mảnh đất nơi các giáo dân được mời gọi sống sứ vụ của mình. Đức Giêsu mong muốn rằng các giáo dân, cũng như tất cả các môn đệ của Ngài, phải trở thành muối đất và ánh sáng trần gian (x. Mt 5,13-14).

Nhưng đâu là khuôn mặt hiện nay của “trái đất” và của “trần gian”, mà các kitô-hữu phải trở thành “muối” và “ánh sáng” ?

Có một sự khác biệt lớn lao về các hoàn cảnh và những cách đặt vấn đề trong thế giới ngày nay, một thế giới mà ngoài ra còn có đặc tính là thay đổi mau lẹ. Vì vậy, tuyệt đối không được tổng quát hóa và đơn giản hóa quá đáng. Tuy thế, vẫn có thể ghi nhận một số khuynh hướng hiện có trong xã hội hiện đại. Cũng như trong cánh đồng Phúc Âm, cỏ lùng và hạt giống tốt cùng mọc lên, thì trong lịch sử, là một sân khấu hằng ngày công diễn sự tự do của con người, cũng thế, sự thiện và sự ác, bất công và công lý, lo âu và hy vọng vẫn sóng đôi bên nhau, đôi khi quấn chặt lấy nhau.

- Khuynh hướng duy-thế-tục và nhu cầu tôn giáo

Làm sao không nghĩ đến sự phổ biến của thái độ dửng dưng tôn giáo và thuyết vô thần dưới nhiều hình thức rất khác nhau, đặc biệt dưới hình thức có lẽ đang phổ biến nhất hiện nay, là khuynh hướng duy thế tục ? Say sưa vì những cuộc chinh phục kỳ diệu của một sự phát triển khoa học kỹ thuật mà không gì chặn đứng được, và nhất là bị mê hoặc bởi cám dỗ muốn bằng Thiên Chúa (x. St 3,5), qua việc sử dụng tự do cách vô giới hạn, con người tự chặt đức cội rễ tôn giáo sâu xa nhất của họ : quên lãng Thiên Chúa, họ nghĩ rằng Thiên Chúa chẳng có ý nghĩa gì trong cuộc sống của họ, họ từ chối Thiên Chúa để rồi sấp mình thờ lạy những “ngẫu tượng” đủ loại.

Thực thế, khuynh hướng duy-thế-tục hiện nay là một hiện tượng rất trầm trọng : nó không chỉ tác động tới các cá nhân, nhưng một cách nào đó, tác động tới nhiều tòan thể cộng đồng, như Công Đồng đã ghi nhận : “Số người lìa xa Thiên Chúa trong cách sống thực tế càng ngày càng đông”[8]. Chính tôi  cũng thường nhắc lại : hiện tượng tục hóa đã tác động nơi các dân tộc vốn là tín hữu từ thời xa xưa, và hiện tượng này đòi hỏi ngay một công cuộc tái phúc âm hóa.

Tuy vậy, khát vọng và nhu cầu tôn giáo không thể hoàn toàn mai một. Khi có đủ can đảm đương đầu với những vấn đề trầm trọng nhất của cuộc sống con người, nhất là vấn đề ý nghĩa cuộc sống, đau khổ và cái chết, thì lương tâm của con người không thể ngần ngại nhận lấy cho mình lời chân lý đã được thánh Augustinô kêu lên : “Lạy Chúa, Chúa đã tạo dựng chúng con cho Chúa, và tâm hồn chúng con luôn khắc khỏai cho đến khi được nghỉ yên trong Chúa”[9]. Vì vậy, dưới nhiều hình thức ngày càng lớn và sống động, thế giới hôm nay làm chứng con người hướng tới một cái nhìn thiêng liêng và siêu việt về cuộc sống, làm chứng về sự thức tỉnh việc tìm kiếm tôn giáo, về sự trở lại với ý thức về sự thiêng thánh và về việc cầu nguyện, làm chứng về đòi hỏi được tự do kêu cầu Danh Chúa.

- Nhân vị con người : phẩm giá của nó bị chà đạp và được tán dương

Chúng ta hãy nghĩ thêm đến vô số xúc phạm mà phẩm giá của nhân vị con người đang phải chịu hôm nay. một khi không được nhìn nhận và yêu mến theo phẩm giá của mình là hình ảnh sống động của Thiên Chúa (x. St 1,26), con người làm mồi cho những hình thức nhục nhã và lệch lạc nhất là “biến họ thành dụng cụ”, thành nô lệ cho thế lực mạnh hơn một cách khốn khổ. “Thế lực mạnh hơn” này có thể mang nhiều bộ mặt khác nhau : ‘ý thức hệ, quyền lực kinh tế, những hệ thống chính trị phi nhân, hình thức kỹ trị khoa học , sự xâm nhập của các “phương tiện truyền thông – xã hội”. Một lần nữa, chúng ta đang đối diện với một quần chúng là những anh chị em của chúng ta, bị xúc phạm trong những quyền căn bản, đôi khi là hậu quả của thái độ dung túng quá đáng, thậm chí của sự bất công rành rành của một số luật dân sự : quyền được sống và toàn vẹn thân thể, quyền có nhà ở và việc làm, quyền có gia đình và sinh sản có trách nhiệm, quyền được tham dự vào sinh hoạt công cộng và chính trị, quyền được tự do lương tâm và tuyên xưng niềm tin tôn giáo của mình.

Ai có thể thống kê được số những trẻ em không được chào đời, vì chúng đã bị giết hại từ trong lòng mẹ, số các trẻ em bị bỏ rơi, hay bị cha mẹ ngược đãi, số các trẻ em lớn lên không được yêu thương và giáo dục ? Trong một số quốc gia, có những tập thể dân cư không có nhà ở cũng không có việc làm, thiếu những phương tiện cần thiết để sống cho ra con người. Có những xóm nghèo khổ và cùng khốn thật kinh khủng, cả về thể chất lẫn tinh thần, từ đây mọc lên quanh các đô thị lớn và gây tác hại trầm trọng đến toàn bộ những nhóm người.

Thế nhưng, tính cách thiêng thánh của con người không thể bị tiêu diệt, mặc dù rất thường bị khinh miệt và xúc phạm : nền tảng vững chắc của nó là Thiên Chúa, Đấng Sáng Tạo và là Cha ; vì vậy tính cách thiêng thánh của con người vẫn luôn đòi phải được tôn trọng.

Từ đó mà ý thức về nhân phẩm của mọi người ngày càng được phổ biến rộng rãi và được khẳng định mạnh mẽ. Từ nay, một trào lựu tốt đẹp đang đi đến và tràn ngập hết mọi dân tộc trên trái đất ; họ đã ý thức hơn về phẩm giá con người : con người hòan tòan không phải là một “sự vật” hay một “đồ vật” mà người ta có thể sử dụng, nhưng luôn luôn và chỉ là một “chủ thể” có ý thức và tự do, được mời gọi sống một cách có trách nhiệm trong xã hội và lịch sử, hướng về những giá trị tinh thần và tôn giáo.

Người ta đã khẳng định rằng thời đại chúng ta là thời đại của những “chủ thuyết nhân bản” : trong đó một số nhuốm khuynh hướng vô thần và thế tục, nên, một cách nghịch lý, lại đi đến chỗ hạ giá và tiêu diệt con người ; ngược lại, một số khác đề cao con người đến độ đưa tới những hình thức tôn thờ ngẫu tượng thực sự ; sau cùng, một số khác đi đúng sự thật, nhìn nhận sự cao cả và cùng khốn của con người, và làm nổi bật, nâng đỡ và ủng hộ phẩm giá toàn diện của con người.

Ta có thể thấy được một dấu chỉ và một kết quả của những trào lưu nhân bản này trong một nhu cầu đang lớn mạnh là nhu cầu tham gia. Rõ ràng đây là một trong những nét nổi bật của nhân loại hiện nay, một “dấu chỉ thời đại” đích thực đang chín muồi trong nhiều lãnh vực và theo nhiều hướng khác nhau, đặc biệt trong những vấn đề liên quan đến phụ nữ và giới trẻ, hướng tới đời sống gia đình và học đường, và cả trong lãnh vực văn hóa, kinh tế, xã hội và chính trị. Đảm nhận một vai trò, sáng tạo cách nào đó một nền văn hóa nhân bản mới, là một đòi hỏi, vừa có tính cách phổ quát vừa có tính cách cá nhân.[10]

- Những tình huống xung đột và hòa bình

Sau cùng, chúng ta không thể quên một hiện tượng khác ghi dấu nhân loại đương đại : hơn bất cứ thời điểm nào khác của lịch sử, nhân loại ngày nay bị tác động và rung chuyển bởi những tình huống xung đột. Đây là một hiện tượng đa dạng, phân biệt với sự đa dạng hợp pháp của các não trạng và các sáng kiến, và biểu lộ qua sự đối kháng tệ hại giữa các cá nhân, các nhóm người, các tầng lớp, các quốc gia và các khối quốc gia. Sự đối kháng này mang những hình thức bạo hành, khủng bố và chiến tranh. Một lần nữa, và trong những phạm vi rất lớn, một số phần của nhân loại ngày nay đang tái diễn kinh nghiệm điên cuồng của việc xây dựng “tháp Babel” (x. St 11,9), vì muốn phô trương sự “tòan năng” của mình ; kinh nghiệm này tạo ra hỗn loạn, đấu tranh, tan rã và áp bức. Vì thế, gia đình nhân loại bị đảo lộn và xâu xé một cách thê thảm.

Bù lại, người ta thấy khát vọng mạnh mẽ không gì dẹp nổi của từng người và của các dân tộc về thiện ích và giá của hòa bình trong công lý. Nơi con người thời nay, mối phúc “Phúc thay ai xây dựng hòa bình” (Mt 5,9) có một âm vang mới mẻ và đầy ý nghĩa : ngày nay, có nguyên những thế hệ đang sống, chịu đựng và làm việc để cho hòa bình và công lý hiển trị. Việc tham gia ngày càng gia tăng của các cá nhân và các nhóm vào sinh họat xã hội là đường lối càng lúc càng được sử dụng hôm nay, ngõ hầu hòa bình trong ước mơ được trở thành hiện thực. Trên con đường này, chúng ta gặp thấy một số đông giáo dân quảng đãi dấn thân trong những lãnh vực xã hội hay chính trị, dưới nhiều hình thức rất khác nhau, hoặc đứng trong các tổ chức, hoặc như những cộng tác viên thiện chí, và phục vụ các người hèn kém nhất.

3. ĐỨC GIÊSU-KITÔ, NIỀM HY VỌNG CỦA NHÂN LOẠI

Trên đây là cánh đồng bao la trải ra trước mắt những người thợ được “Ông chủ” sai đến làm việc trong vườn nho.

Trên cánh đồng này, Giáo Hội hiện diện và hành động, mà Giáo Hội là tất cả chúng ta, chủ chăn và tín hữu, linh mục, tu sĩ và giáo dân. Các tình huống mà chúng ta vừa nhắc đến có liên hệ đến Giáo Hội : qua những tình huống đó, Giáo Hội cảm thấy mình phần nào bị chi phối ; tuy nhiên, Giáo Hội không bị đè bẹp cũng không bị quật ngã, bởi vì Thánh Thần, linh hồn của Giáo Hội, vẫn luôn nâng đỡ Giáo Hội trong sứ vụ của mình.

Giáo Hội biết rằng những nỗ lực của nhân loại hướng đến sự hiệp thông và tham gia, mặc dầu có những khó khăn, những trì trệ, những mâu thuẫn đủ loại, do những giới hạn của con người, do tội lỗi và Thần Dữ, vẫn được giải đáp hoàn toàn nhờ sự can thiệp của Đức Giêsu-Kitô, Đấng Cứu Chuộc con người và thế giới.

Giáo Hội biết rõ mình đã được Chúa sai đến như “dấu chỉ và phương tiện kết hiệp mật thiết với Thiên Chúa và hiệp nhất tòan thể nhân loại”[11].

Vì vậy, bất chấp chuyện gì đi nữa, nhân loại vẫn có thể hy vọng và phải hy vọng : chính Đức Giêsu-Kitô, Phúc Âm sống động và có ngôi vị, là “Tin Vui” hoàn toàn mới mẻ, đem lại niềm vui mà Giáo Hội loan báo cho tất cả chúng ta mỗi ngày và làm chứng cho tất cả mọi người.

Trong việc loan báo và làm chứng này, các giáo dân có một vị trí độc đáo và không thể thay thế : nhờ họ, Giáo Hội Chúa Kitô hiện diện trong mọi lãnh vực rất khác nhau của thế giới, như là dấu chỉ và nguồn mạch hy vọng và tình yêu.

---------------------------

[1]     CĐ Vatican II, Hiến chế tín lý về Giáo Hội, Lumen gentium, s. 48

[2]     Thánh Grêgôriô Cả, Bài giảng về Phúc Âm I, XIX,2

[3]     CĐ Vatican II, Sắc lệnh về Tông Đồ giáo dân, Apostolicam actuositatem, s. 33

[4]     Đức Gioan-Phaolô II, Bài giảng trong lễ đồng tế Bế mạc Thượng-hội-đồng Giám Mục khóa VII, 30/10/1987

[5]     x. Đề nghị 1

[6]     CĐ Vatican II, Hiến chế Mục vụ về Giáo Hội trong thế giới hôm nay, Gaudium et spes, s. 11

[7]     Các Nghị Phụ Thượng-hội-đồng khóa ngoại lệ năm 1985, sau khi khẳng định “tầm mức quan trọng và tính hiện đại lớn lao của Hiến chế Vui mừng và Hy vọng” đã thêm : “Tuy nhiên, chúng ta cũng phải đồng thời nhận thấy rằng các dấu chỉ trong thời đại chúng ta có phần nào khác với những dấu chỉ thời Công Đồng, bao gồm những vấn đề và những âu lo còn to lớn hơn nữa. Thực vậy, khắp nơi trong thế giới, không ngừng gia tăng sự đói khổ, đàn áp, bất công, chiến tranh, khổ đau, khủng bố và nhiều hình thức bạo lực đủ loại khác nhau” (Giáo Hội, dưới quyền Ngôi Lời Thiên Chúa, cử hành những mầu nhiệm của Đức Kitô để thế giới được cứu độ. Bản phúc trình tổng kết, II, D,1)

[8]     CĐ Vatican II, Hiến chế Mục vụ về Giáo Hội trong thế giới hôm nay, Gaudium et spes, s. 7

[9]     Thánh Augustinô, Tư thuật I, 1

[10]    x. Tài liệu làm việc, “Ơn gọi và sứ mệnh người giáo dân trong Giáo Hội và thế giới hai mươi năm sau Công Đồng Vatican II”, s. 5–10 

[11]    CĐ. Vatican II, Hiến chế tín lý về Giáo Hội, s. 1

Phẩm giá của giáo dân trong Giáo Hội – Mầu Nhiệm 

1. MẦU NHIỆM CÂY NHO

Hình ảnh cây nho được Thánh Kinh sử dụng theo nhiều cách và với những ý nghĩa khác nhau : đặc biệt, nó được sử dụng để diễn tả mầu nhiệm Dân Thiên Chúa. Trong viễn tượng thâm sâu này, các giáo dân không chỉ là những người thợ làm việc trong vườn nho, nhưng còn là chính thành phần của cây nho : “Thầy là cây nho, anh em là cành” (Ga 15,5).

Từ thời Cựu Ước, khi muốn nói về dân tuyển chọn, các ngôn sứ đã dùng đến hình ảnh vườn nho. Israel là vườn nho của Thiên Chúa, là công trình của Chúa, là niềm vui của tâm hồn Người : “Ta đã trồng ngươi như nho hảo hạng” (Gr 2,21) ; “Mẹ ngươi giống tợ cây nho trồng bên bờ nước. Nó đã sai quả, nhánh sum suê nhờ nước nhuận” (Ed 19,10) ; “Bạn tôi có một vườn nho, chênh chếch mỏm đồi màu mỡ. Người vỡ đất, người nhặt đá, người đã trồng nho quý” (Is5,1-2).

Đức Giêsu lấy lại dụ ngôn vườn nho, và Ngài sử dụng dụ ngôn này để mặc khải một số khía cạnh của Nước Thiên Chúa : "Có người kia trồng được một vườn nho ; ông rào giậu chung quanh, đào bồn đạp nho và xây một tháp canh. Ông cho tá điền canh tác, rồi trẩy đi xa" (Mc 12,1 ; x. Mt 21,28 tt.).

Thánh sử Gioan mời chúng ta đi sâu hơn và ngài giúp chúng ta khám phá mầu nhiệm vườn nho : Vườn nho là biểu tượng và hình bóng không những của dân Thiên Chúa, nhưng còn của chính Đức Giêsu. Chính Ngài, Đức Giêsu, là thân nho, và chúng ta, các môn đệ, là cành ; Ngài là “cây nho thật”, các cành muốn sống, phải kết hiệp với cây (x. Ga 15,1 tt.).

Khi lập lại những hình ảnh khác nhau trong Thánh Kinh để soi sáng mầu nhiệm Giáo Hội, Công Đồng Vatican II cũng đưa ra hình ảnh cây nho và cành nho : “Chúa Kitô là cây nho đích thực ; Người ban sự sống và hoa trái cho các nhánh là chúng ta : nhờ Giáo Hội, chúng ta ở trong Người, và không có Người, chúng ta không thể làm gì được (x. Ga 15,1-5)[1].  Như thế, chính Giáo Hội là vườn nho nói trong Tin Mừng.

Giáo Hội là mầu nhiệm, bởi vì tình yêu và sự sống của Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần là ân huệ hoàn toàn tặng-không cho tất cả những ai sinh bởi nước và Thánh Thần (x. Ga 3,5), được kêu gọi sống chính sự hiệp thông với Thiên Chúa, được kêu gọi tỏ bày và thông truyền sự hiệp thông đó trong lịch sử (sứ vụ) : "Ngày đó, anh em sẽ biết rằng Thầy ở trong Cha Thầy, anh em ở trong Thầy, và Thầy ở trong anh em" (Ga 14,20).  

Từ đây, “căn tính” của người giáo dân, phẩm giá nguyên thủy của họ chỉ được bộc lộ trong thâm sâu của mầu nhiệm Giáo Hội như là mầu nhiệm hiệp thông. Và cũng chỉ trong thâm sâu của phẩm giá đó, người ta mới có thể định nghĩa ơn gọi và sứ vụ của họ trong Giáo Hội và trong thế giới.

2. GIÁO DÂN LÀ AI ?

Các Nghị Phụ của Thượng-hội-đồng đã thật có lý khi ghi nhận rằng cần phải xác định và đưa ra một cách mô tả tích cực về ơn gọi và sứ vụ của giáo dân, nhờ nghiên cứu sâu xa giáo huấn của Công Đồng Vatican II, dựa theo những tài liệu mới nhất của Huấn Quyền và kinh nghiệm của đời sống Giáo Hội, được Thánh Thần hướng dẫn.[2]

Để trả lời cho câu hỏi “giáo dân là ai ?”, Công Đồng đã khước từ giải pháp dễ dãi của một định nghĩa tiêu cực, và đã hướng tới một quan điểm hoàn toàn tích cực. Công Đồng đã bày tỏ ý hướng nền tảng của mình khi khẳng định rằng giáo dân hoàn toàn thuộc về Giáo Hội cũng như thuộc về mầu nhiệm của Giáo Hội, và tính chất đặc biệt ơn gọi của họ có nét riêng là đặc biệt “tìm kiếm Nước Thiên Chúa bằng cách quản trị các sự việc trần thế và xếp đặt chúng theo ý Thiên Chúa”[3]. Hiến chế Ánh Sáng muôn dân nói : “Danh hiệu giáo dân ở đây được hiểu là tất cả những kitô-hữu không thuộc hàng giáo sĩ và bậc tu trì được Giáo Hội công nhận. Nghĩa là những kitô-hữu đã được tháp nhập vào thân thể Chúa Kitô nhờ phép thánh tẩy, đã trở nên Dân Thiên Chúa, và tham dự vào chức vụ tư tế, ngôn sứ và vương giả của Chúa Kitô theo cách thức của họ ; họ là những người đang thực hiện sứ mệnh của toàn dân Kitô-giáo trong Giáo Hội và trên trần gian theo phận vụ riêng của mình”[4].

Đức Giáo hoàng Piô XII đã khẳng định “Các tín hữu, và chính xác hơn, các giáo dân, có mặt ở hàng ngũ tiền phong trong đời sống Giáo Hội ; nhờ họ, Giáo Hội trở thành nguyên lý sống động của xã hội nhân loại. Chính vì thế, họ là những người trước hết phải có một ý thức luôn luôn sáng suốt hơn rằng không những mình thuộc về Giáo Hội, mà còn là Giáo Hội, tức là cộng đồng tín hữu trên trần gian, dưới sự lãnh đạo của một vị thủ lãnh chung là Đức Giáo hoàng, và các vị Giám mục hiệp thông với ngài. Họ là Giáo Hội.[5]

Phù hợp với hình ảnh cây nho trong Thánh Kinh, các giáo dân, cũng như tất cả mọi thành phần của Giáo Hội, đều là cành nho, được tháp nhập vào Đức Kitô là cây nho đích thực, và chính nhờ Ngài mà họ được trở thành người trao ban sự sống.

Việc tháp nhập vào Đức Kitô nhờ đức tin và nhờ các bí tích khai tâm Kitô-giáo là gốc rễ đầu tiên tạo nên địa vị mới của người kitô-hữu trong mầu nhiệm Giáo Hội, làm thành “diện mạo” sâu sắc nhất của họ, làm nền tảng cho tất cả mọi ơn gọi và tính năng động của đời sống kitô-hữu giáo dân : trong Đức Giêsu-Kitô tử nạn và phục sinh, người được thánh tẩy trở nên một “thụ tạo mới” (Gl 6,15 ; 2 Cr 5,17), một thụ tạo được thanh tẩy khỏi tội lỗi và được sống nhờ ân sủng.

Như vậy, chỉ nhờ việc khai thác kho tàng phong phú huyền nhiệm do Thiên Chúa ban cho người kitô-hữu trong bí tích thánh tẩy mà người ta có thể phác họa được “dung mạo” người giáo dân.

- Bí tích Thánh Tẩy và sự mới mẻ Kitô-giáo

Thật không quá đáng khi nói rằng tòan bộ đời sống của giáo dân có mục đích đưa họ tới chỗ nhận biết sự mới mẻ căn bản Kitô-giáo phát sinh từ bí tích Thánh Tẩy, bí tích của lòng tin, để họ có thể thực hiện những nghĩa vụ theo đúng ơn gọi đã được Thiên Chúa ấn định. Để phác họa “dung mạo” của người giáo dân, chúng ta hãy xem xét một cách trực tiếp và rõ ràng hơn những khía cạnh căn bản sau đây, trong số nhiều khía cạnh khác : Bí tích Thánh Tẩy tác sinh chúng ta vào cuộc sống con cái Thiên Chúa ; kết hiệp chúng ta với Đức Kitô và với Thân Thể của Ngài là Giáo Hội ; xức dầu cho chúng ta trong Thánh Thần qua việc biến chúng ta thành những đền thờ thiêng liêng.

- Con cái Thiên Chúa trong người Con Duy Nhất

Chúng ta hãy nhớ lại những lời Đức Giêsu nói với ông Nicôđêmô : "Thật, tôi bảo thật ông: không ai có thể vào Nước Thiên Chúa, nếu không sinh ra bởi nước và Thần Khí" (Ga 3,5). Như thế, bí tích thánh tẩy là một cuộc sinh ra mới, đó là một cuộc tái sinh.

Chính khi nghĩ đến khía cạnh này của ơn thánh tẩy mà tông đồ Phêrô xướng lên bài ca ngợi sau đây : "Chúc tụng Thiên Chúa là Thân Phụ Đức Giê-su Ki-tô, Chúa chúng ta ! Do lượng hải hà, Người cho chúng ta được tái sinh để nhận lãnh niềm hy vọng sống động, nhờ Đức Giê-su Ki-tô đã từ cõi chết sống lại, để được hưởng gia tài không thể hư hoại, không thể vẩn đục và tàn phai" (1 Pr 1,3-4). Và ngài áp dụng danh xưng kitô-hữu cho những người đã được Thiên Chúa "tái sinh, không phải do hạt giống mục nát, mà do hạt giống bất diệt, nhờ Lời Thiên Chúa hằng sống và tồn tại mãi mãi" (1 Pr 1,23).

Nhờ bí tích thánh tẩy, chúng ta trở thành con cái nam nữ của Thiên Chúa, trong người Con Duy Nhất là Đức Giêsu-Kitô. Ra khỏi giếng rửa tội, mỗi người kitô-hữu đều nghe được tiếng nói xưa kia ở bờ sông Jorđanô : “Con là Con yêu dấu của Cha, Cha hài lòng về Con” (Lc3,22), và như vậy họ hiểu rằng mình đã được kết hợp với người Con Yêu Dấu, khi trở thành nghĩa tữ (x. Gl 4,4-7) và là anh em Đức Kitô. như thế, chương trình vĩnh cửu của Thiên Chúa được thể hiện nơi lịch sử mỗi người : "Vì những ai Người đã biết từ trước, thì Người đã tiền định cho họ nên đồng hình đồng dạng với Con của Người, để Con của Người làm trưởng tử giữa một đàn em đông đúc" (Rm 8,29).

Chính Chúa Thánh Thần làm cho những người đã được thánh tẩy trở nên con cái nam nữ của Thiên Chúa, đồng thời trở thành chi thể của Thân Thể Đức Kitô. Thánh Phaolô nhắc lại điều ấy với tín hữu Côrintô : “Chúng ta đều đã được chịu phép rửa trong cùng một Thần Khí để trở nên một thân thể” (1 Cr 12,13), đến nỗi Thánh Tông Đồ có thể nói với giáo dân của ngài : “Vậy anh em là thân thể Đức Kitô, và mỗi người là một bộ phận” (1 Cr 12,27) ; "Để chứng thực anh em là con cái, Thiên Chúa đã sai Thần Khí của Con mình đến ngự trong lòng anh em" (Gl 4,6).

- Một Thân thể duy nhất trong Đức Kitô

Được tái sinh trở thành “những người con trong Người Con”, những người chịu thánh tẩy không thể tách khỏi những tư cách này là “chi thể của Đức Kitô và chi thể của thân thể Giáo Hội”, như Công Đồng Firenze đã dạy.[6]

Bí tích Thánh Tẩy biểu thị và làm phát sinh một sự tháp nhập huyền nhiệm nhưng thực sự vào Thân Thể đã chịu đóng đinh và vinh quang của Đức Giêsu. Qua bí tích này, Đức Giêsu nối kết người chịu thánh tẩy vào cái chết của Ngài, để rồi nối kết họ vào sự phục sinh của Ngài (x. Rm 6,3-5), giải gỡ họ khỏi “con người cũ” và mặc cho họ “con người mới”, tức là chính Ngài : "Bất cứ ai trong anh em được thanh tẩy để thuộc về Đức Ki-tô – thánh Phaolô tông đồ viết –, đều mặc lấy Đức Ki-tô" (Gl 3,27 ; x. Ep 4,22-24 ; Cl 3,9-10). Vì vậy, "chúng ta tuy nhiều, nhưng chỉ là một thân thể trong Đức Ki-tô" (Rm 12,5).

Qua những lời của thánh Phaolô, chúng ta nghe vọng lại một cách trung thực giáo huấn của chính Đức Giêsu. Thực vậy, Đức Giêsu đã mặc khải cho chúng ta sự hiệp nhất mầu nhiệm của các môn đệ với Ngài và giữa họ với nhau, khi trình bày sự hiệp nhất đây như hình ảnh và sự nối dài của mối hiệp thông bí ẩn liên kết Chúa Cha với Chúa Con, và Chúa Con với Chúa Cha trong dây tình yêu là Thánh Thần (x. Ga 17,21). Khi sử dụng hình ảnh cây nho và cành nho, Đức Giêsu muốn nói về chính sự hiệp nhất đó : “Thầy là cây nho, anh em là cành nho” (Ga 15,5), hình ảnh này làm sáng tỏ không những sự thân mật sâu xa của các môn đệ với Đức Giêsu, mà cả sự hiệp thông đời sống giữa các môn đệ với nhau. : tất cả đều là cành của một Cây Nho duy nhất.

- Đền thờ sống động của Chúa Thánh Thần

Nhờ một hình ảnh khác, hình ảnh ngôi đền, thánh Phêrô định nghĩa những người đã chịu thánh tẩy như là những “viên đá sống động” đặt nền tảng trên Đức Kitô là “đá tảng góc tường” ; và họ được dành để “xây nên ngôi đền thờ thiêng liêng” (1 Pr 2,5 tt.). hình ảnh này đưa chúng ta đến một khía cạnh khác của sự mới mẻ của bí tích thánh tẩy, được Công Đồng Vatican II trình bày với những lời như sau : “Thực vậy, những người đã lãnh phép rửa, nhờ sự tái sinh và xức dầu của Thánh Thần, được thánh hiến để trở thành chỗ ở thiêng liêng”[7].

Chúa Thánh Thần “xức dầu” cho người được thánh tẩy, Ngài đóng trên họ ấn tích không thể xóa nhòa (x. 2 Cr 1,21.22), và Ngài xây dựng họ thành đền thờ thiêng liêng, nghĩa là làm cho họ được đầy tràn sự hiện diện thánh của Thiên Chúa, nhờ sự kết hiệp và nên đồng hình đồng dạng với Đức Giêsu-Kitô.

Được vững mạnh nhờ việc “xức dầu” thiêng liêng này, người kitô-hữu, theo cách thế của mình, có thể lặp lại những lời của Đức Giêsu-Kitô : "Thần Khí Chúa ngự trên tôi, vì Chúa đã xức dầu tấn phong tôi, để tôi loan báo Tin Mừng cho kẻ nghèo hèn. Người đã sai tôi đi công bố cho kẻ bị giam cầm biết họ được tha, cho người mù biết họ được sáng mắt, trả lại tự do cho người bị áp bức, công bố một năm hồng ân của Chúa" (Lc 4,18-19). Như thế, nhờ ân huệ của các bí tích Thánh Tẩy và Thêm Sức, người đã chịu thánh tẩy tham dự vào chính sứ mạng của Đức Giêsu-Kitô, Đấng Thiên Sai Cứu Thế.

3. NHỮNG NGƯỜI THAM DỰ VÀO CHỨC VỤ TƯ TẾ, NGÔN SỨ, VƯƠNG GIẢ CỦA ĐỨC GIÊSU-KITÔ

Ngỏ lời với những người đã được thánh tẩy, như là những “người con vừa được sinh ra”, thánh Phêrô viết : "Anh em hãy tiến lại gần Đức Ki-tô, viên đá sống động bị người ta loại bỏ, nhưng đã được Thiên Chúa chọn lựa và coi là quý giá. Hãy để Thiên Chúa dùng anh em như những viên đá sống động mà xây nên ngôi Đền Thờ thiêng liêng, và hãy để Thiên Chúa đặt anh em làm hàng tư tế thánh, dâng những lễ tế thiêng liêng đẹp lòng Người, nhờ Đức Giê-su Ki-tô... Còn anh em, anh em là giống nòi được tuyển chọn, là hàng tư tế vương giả, là dân thánh, dân riêng của Thiên Chúa, để loan truyền những kỳ công của Người, Đấng đã gọi anh em ra khỏi miền u tối, vào nơi đầy ánh sáng diệu huyền"(1 Pr 2,4-5.9).

Chính đó là một khía cạnh mới của ân sủng và của phẩm giá bí tích thánh tẩy : về phần mình, người giáo dân tham dự vào ba chức vụ của Đức Giêsu-Kitô : tư tế, ngôn sứ và vương giả. Chắc chắn truyền thống sống động của Giáo Hội không bao giờ quên lãng khía cạnh đó, chẳng hạn như ta thấy trong phần giải thích Thánh vịnh 26 của thánh Augustinô : “Đavít đã được xức dầu để làm vua. Vào thời đó, chỉ có vua và tư tế mới được xức dầu. Hai nhân vật này là hình bóng cho vị vua – tư-tế duy nhất trong tương lai là Đức Kitô (từ ngữ “Kitô” xuất phát từ chữ “chrisma” có nghĩa là “xức dầu”). Không phải chỉ có vị thủ lãnh của chúng ta là người duy nhất được xức dầu, mà cả chúng ta nữa, là thành phần trong thân thể Ngài, chúng ta cũng được xức dầu với Ngài [...]. Như thế, mọi người kitô-hữu đều được xức dầu, trong khi thời Cựu Ước chỉ có hai người được xức dầu. Chúng ta là thân thể của Đức Kitô, điều này rõ ràng phát xuất từ sự kiện là tất cả chúng ta đã được xức dầu và trong Ngài, chúng ta là những người được xức dầu (christi) và là Kitô, bởi vì, một cách nào đó, đầu và thân thể làm nên Đức Kitô toàn vẹn”[8].

Theo đường hướng của Công Đồng Vatican II,[9] ngay từ lúc khởi đầu sứ mạng mục vụ của tôi, tôi đã ca ngợi phẩm chức tư tế, ngôn sứ và vương giả của toàn thể Dân Chúa : “Đấng được sinh ra do Đức Trinh Nữ Maria, con của bác thợ mộc, như người ta nghĩ, Con Thiên Chúa hằng sống, như Phêrô tuyên tín, Đấng ấy đã đến để tập hợp tất cả chúng ta thành “một vương quốc tư tế”. Công Đồng Vatican II đã nhắc lại mầu nhiệm của quyền năng này và cũng nhắc lại rằng sứ vụ của Đức Kitô, Linh-mục, Ngôn-sứ – Thầy, Vua, được tiếp tục trong Giáo Hội. Tất cả mọi người, toàn thể Dân Thiên Chúa, đều tham dự vào ba chức vụ này”[10].

Qua Tông Huấn này, một lần nữa, chúng tôi muốn mời gọi giáo dân đọc lại, suy niệm và lãnh hội với lòng hiểu biết và yêu mến, giáo huấn rất phong phú và súc tích của Công Đồng về sự tham dự của họ vào ba chức vụ của Đức Kitô.[11] Sau đây là một tổng hợp ngắn gọn những yếu tố chính của giáo huấn đó.

Các người giáo dân tham dự vào chức vụ tư tế, nhờ chức vụ này, Đức Giêsu đã hiến dâng chính mình trên Thập Giá, và còn tiếp tục dâng hiến mình trong cử hành Thánh Thể để tôn vinh Chúa Cha vì ơn cứu độ của nhân loại. Được tháp nhập vào Đức Giêsu-Kitô, những người đã chịu thánh tẩy được kết hiệp với Ngài và với hy tế của Ngài qua việc dâng hiến chính mình và mọi họat động của mình (x. Rm 12,1-2). Khi đề cập đến các giáo dân, Công Đồng tuyên bố : “Mọi hoạt động, kinh nguyện và công cuộc tông đồ, đời sống hôn nhân và gia đình, công ăn việc làm thường ngày, việc nghỉ ngơi thể xác và tinh thần của họ, nếu họ chu toàn trong Thánh Thần, và cả đến những thử thách của cuộc sống, nếu họ kiên trì đón nhận, thì tất cả đều trở nên hiến lễ thiêng liêng đẹp lòng Thiên Chúa nhờ Đức Giêsu-Kitô (x. 1 Pr 2,5) ; vì những của lễ ấy được thành kính dâng lên Chúa Cha, cùng với Mình Thánh Chúa khi cử hành phép Thánh Thể. Như thế, giáo dân thánh hiến thế giới này cho Thiên Chúa nhờ biết phụng thờ Người khắp nơi bằng đời sống thánh thiện”[12]. 

Việc tham dự vào chức vụ ngôn sứ của Đức Kitô, “Đấng  đã dùng chứng tá đời sống và sức mạnh của lời nói, để công bố Nước Thiên Chúa Cha”[13], làm cho người giáo dân có đủ tư cách và thúc đẩy họ lấy lòng tin đón nhận Tin Mừng, và dùng lời nói việc làm loan báo Tin Mừng đó, không ngần ngại can đảm tố giác sự dữ. Được kết hiệp với Đức Kitô, “vị ngôn sứ vĩ đại” (Lc 7,16), và, trong Thánh Thần, được đặt làm “chứng nhân” của Đức Kitô phục sinh, giáo dân trở thành những người tham dự vào cảm thức đức tin siêu nhiên của Giáo Hội, một Giáo Hội “không thể sai lầm trong đức tin”[14], cũng như vào ân sủng của Lời (x. Cv 2,17-18 ; Kh 19,10) ; ngoài ra, họ còn được kêu gọi làm sáng lên nét mới mẻ và sức mạnh của Tin Mừng trong đời sống thường ngày, trong gia đình và ngoài xã hội, cũng như diễn tả niềm hy vọng của họ vào vinh quang mai ngày, với lòng kiên trì và can đảm, trong những khó khăn của thời hiện tại, “qua cả những cơ cấu của cuộc sống trần gian”[15].

Nhờ thuộc về Đức Kitô, là Chúa và Vua vũ trụ, giáo dân tham dự vào chức vụ vương giả của Ngài, và được Ngài kêu gọi phục vụ Nước Thiên Chúa và làm cho Nước ấy lan tỏa trong lịch sử. Họ sống tính cách vương giả Kitô-giáo, trước hết bằng cuộc chiến thiêng liêng để tiêu diệt quyền thống trị của tội lỗi nơi họ (x. Rm 6,12), và sau đó, bằng việc dâng hiến chính mình để, trong bác ái và công chính, phục vụ chính Đức Giêsu, hiện diện nơi mọi anh em của Ngài, đặc biệt nơi những người bé nhỏ nhất (x. Mt 25,40).

Thế nhưng, giáo dân được đặc biệt mời gọi để trả lại công cuộc sáng tạo tất cả giá trị nguyên thủy của nó. Khi nối kết công cuộc sáng tạo với lợi ích đích thực của con người qua một họat động được ân sủng nâng đỡ, họ tham dự vào việc thực thi quyền bính mà nhờ đó Đức Giêsu Phục Sinh lôi kéo mọi sự về với Ngài, và đặt mọi sự cũng như chính Ngài dưới quyền Chúa Cha, để Thiên Chúa nên tất cả cho mọi người (x. Ga 12,32 ; 1 Cr 15,28).

Việc tham dự của giáo dân vào ba chức vụ của Đức Giêsu Tư Tế, Ngôn Sứ và Vương Giả, trước hết bắt nguồn từ việc xức dầu trong bí tích Thánh Tẩy, rồi được phát triển trong bí tích Thêm Sức, được hoàn thành và nâng đỡ trong bí tích Thánh Thể. Đó là một sự tham dự được ban cho mỗi giáo dân, đúng vậy, nhưng với tư cách là họ làm nên Thân Thể duy nhất của Đức Kitô : thực vậy, Đức Giêsu dùng các ân huệ của Ngài làm cho chính Giáo Hội thêm phong phú, bởi vì Giáo Hội là Thân Thể và Hiền Thê của Ngài. Như thế, chính với tư cách là chi thể của Giáo Hội mà mỗi người tham dự vào ba chức vụ của Đức Kitô, như thánh tông đồ Phêrô đã nói rõ ràng ; quả thực, ngài gọi những người đã được thánh tẩy là "giống nòi được tuyển chọn, là hàng tư tế vương giả, là dân thánh, dân riêng của Thiên Chúa" (1 Pr 2,9). Chính vì bắt nguồn từ sự hiệp thông Giáo Hội, mà việc tham dự của giáo dân vào ba chức vụ của Đức Kitô đòi phải được sống và thể hiện trong sự hiệp thông và vì sự tăng trưởng của chính sự hiệp thông này. Thánh Augustinô viết : “Cũng như hết thảy chúng ta nhận mình là kitô-hữu (christiani) vì được xức dầu (chrisma) cách mầu nhiệm. Thì hết thảy chúng ta cũng nhận mình là linh mục, bởi vì chúng ta là chi thể của một Linh Mục duy nhất”[16].

4. GIÁO DÂN VÀ TÍCH CÁCH TRẦN THẾ

Tính cách mới mẻ Kitô-giáo là nền tảng và là sự chứng thực cho sự bình đẳng của tất cả những ai đã lãnh nhận bí tích thánh tẩy trong Đức Kitô, của tất cả mọi thành phần Dân Thiên Chúa : “Cùng chung một phẩm giá của những chi thể vì đã được tái sinh trong Chúa Kitô, một ân huệ được làm con cái, một ơn gọi trở nên trọn lành ; chỉ có một ơn cứu độ, một niềm hy vọng duy nhất và một đức ái không phân chia”[17]. Vì có phẩm giá chung của bí tích thánh tẩy, giáo dân là người đồng-trách-nhiệm trong sứ vụ của Giáo Hội, cùng với các thừa tác viên có chức thánh và với các tu sĩ nam nữ.

Tuy thế, nơi người giáo dân, phẩm giá chung của bí tích thánh tẩy có một thể thức khác, phân biệt nhưng không tách biệt họ với linh mục, tu sĩ nam nữ. Công Đồng Vatican II đã chỉ rõ thể thức này ở trong tính cách trần thế : “Tính cách trần thế là tính cách riêng biệt và đặc thù của giáo dân”[18].

Để hiểu cách thấu đáo, thích hợp và chuyên biệt địa vị của người giáo dân trong Giáo Hội, cần phải đào sâu tầm quan trọng thần học của tính cách trần thế, dựa theo chương trình cứu độ của Thiên Chúa và mầu nhiệm Giáo Hội.

Như Đức Giáo Hoàng Phaolô VI đã nói, Giáo Hội “có một chiều kích trần thế đích thực, gắn liền với bản tính thâm sâu và sứ vụ của Giáo Hội ; chiều kích này bắt nguồn từ mầu nhiệm Ngôi Lời Nhập Thể, và được thực hiện bằng nhiều hình thức khác nhau nơi các chi thể của mình”[19].

Thực vậy, Giáo Hội sống giữa thế gian, dẫu rằng không thuộc về thế gian (x. Ga 17,16), và Giáo Hội được sai đến để tiếp tục công cuộc cứu độ của Đức Giêsu-Kitô ; công cuộc này “cốt yếu nhằm việc cứu độ nhân loại, nhưng cũng bao hàm việc canh tân tất cả trật tự trần thế”[20].

Chắc chắn rằng mọi chi thể của Giáo Hội đều tham dự vào chiều kích trần thế này, nhưng theo những cách thức khác nhau. Đặc biệt, sự tham dự của người giáo dân có một thể thức thực hiện và chức năng, một thể thức mà, theo Công Đồng, là “riêng biệt và đặc thù” của họ : thể thức này được gọi là “tính cách trần thế”[21].

Một cách cụ thể, Công Đồng nói về cảnh sống trần thế của giáo dân bằng cách trình bày cảnh sống ấy, trước tiên, như là môi trường trong đó họ được Thiên Chúa mời gọi : “Đó là nơi Thiên Chúa gọi họ”[22]. Ở đây, “nơi” được trình bày bằng những hạn từ có tính cách năng động : giáo dân sống giữa trần gian, nghĩa là dấn thân vào tất cả cũng như từng công việc và bổn phận của trần thế, giữa những cảnh sống thường ngày trong gia đình và ngoài xã hội, tất cả những điều đó như dệt thành cuộc sống của họ”[23]. Đó là những con người có một đời sống bình thường trong trần gian, học hỏi, làm việc, thiết lập những tương quan bạn bè, xã hội, nghề nghiệp, văn hóa. Công Đồng không chỉ coi hoàn cảnh của họ như một khung cảnh bên ngoài, một môi trường chung quanh, trái lại như một thực tại nhằm tìm thấy ý nghĩa trọn vẹn của mình nơi Đức Giêsu-Kitô.[24] Công Đồng cũng khẳng định : “Chính Ngôi Lời Nhập Thể đã muốn chia sẻ tình liên đới nhân loại... Ngài đã thánh hóa những mối liên hệ của con người, nhất là những liên hệ thuộc về gia đình, là nguồn gốc phát sinh những liên hệ xã hội. Ngài đã muốn tuân phục các luật lệ của quê hương và sống cuộc sống của thợ thuyền với người đương thời nơi quê hương Ngài”[25].

Như vậy, “trần gian” trở thành môi trường và phương tiện cho ơn gọi Kitô-giáo của giáo dân, bởi vì chính nó được dành để tôn vinh Thiên Chúa Cha trong Đức Kitô. từ đó, Công Đồng có thể chỉ ra ý nghĩa riêng biệt và đặc thù của việc Thiên Chúa mời gọi giáo dân. Họ không được mời gọi rời bỏ vị thế họ đang sống nơi trần gian. Thực vậy, bí tích thánh tẩy không kéo họ ra khỏi trần gian, như thánh Phaolô đã nhấn mạnh : "Thưa anh em, khi được kêu gọi ở địa vị nào, mỗi người cứ ở địa vị đó trước mặt Thiên Chúa" (1 Cr 7,24) ; trái lại, Ngài trao cho họ một ơn gọi có liên hệ đích thực với tình huống của họ trong trần gian : thực vậy, giáo dân được “Thiên Chúa kêu gọi để, dưới sự hướng dẫn của tinh thần phúc âm, như men từ bên trong, họ thánh hóa thế giới bằng việc thi hành những nhiệm vụ của mình ; và như thế, với lòng tin cậy mến sáng ngời, nhất là với chứng tá đời sống, họ tỏ lộ Chúa Kitô cho kẻ khác”[26]. Như vậy, đối với người giáo dân, hiện hữu và họat động trong trần gian là một thực tại không chỉ có tính cách nhân học và xã hội học, nhưng còn đặc biệt có ý nghĩa thần học và Giáo Hội nữa. Thật thế, trong tình huống của họ, giữa trần gian, Thiên Chúa tỏ bày chương trình của Ngài và thông đạt cho họ ơn gọi riêng là “tìm kiếm Nước Thiên Chúa bằng cách quản trị các việc trần thế và xếp đặt chúng theo ý Thiên Chúa”[27].

Chính theo nhãn quan này, các Nghị Phụ Thượng-hội-đồng đã tuyên bố : “Vậy, tính cách trần thế của giáo dân phải được định nghĩa không chỉ theo ý nghĩa xã hội học, nhưng nhất là theo ý nghĩa thần học. Tính cách trần thế ấy phải được hiểu dưới ánh sáng của hành vi sáng tạo và cứu độ của Thiên Chúa, Đấng đã trao phó thế giới cho con người, nam cũng như nữ, để họ tham dự vào công cuộc sáng tạo, giải phóng tạo vật khỏi ảnh hưởng của tội lỗi, và để họ thánh hóa bản thân trong đời sống hôn nhân hay độc thân, trong gia đình, nghề nghiệp và trong các họat động xã hội khác”[28].

Vị trí của người giáo dân trong Giáo Hội được xác định tự nền tảng của nó bắt đầu từ sự mới mẻ Kitô-giáo và có nét đặc trưng là tính cách trần thế của nó.[29]

Các hình ảnh trong Tin Mừng về muối, ánh sáng và men, mặc dầu áp dụng cho mọi môn đệ của Đức Giêsu, không phân biệt ai, thế nhưng chúng được áp dụng một cách hoàn toàn đặc biệt cho giáo dân. Đó là những hình ảnh có ý nghĩa lạ lùng , bởi vì không những chúng diễn tả sự tháp nhập cách sâu xa và sự tham dự trọn vẹn của giáo dân trên trái đất vào trần gian, vào cộng đồng nhân loại, nhưng nhất là diễn tả sự mới mẻ và độc đáo của một sự hội nhập và một sự tham dự hướng đến việc phổ biến Tin Mừng cứu độ.

5. NHỮNG NGƯỜI ĐƯỢC MỜI GỌI NÊN THÁNH

Chúng ta sẽ thấy trọn vẹn phẩm giá của giáo dân nếu xem xét ơn gọi đầu tiên và căn bản được Chúa Cha gửi đến mỗi người trong họ trong Đức Giêsu-Kitô, qua trung gian Thánh Thần : đó là ơn gọi nên thánh, tức là ơn gọi đạt đến đức ái trọn hảo. Thánh nhân là chứng từ sáng ngời nhất về phẩm giá đã được ban cho môn đệ Đức Kitô.

Công Đồng Vatican II đã diễn tả rõ ràng về lời mời gọi mọi người nên thánh. Có thể khẳng định rằng đó là định hướng chính yếu đã được Công Đồng ấn định cho các con cái nam nữ của Giáo Hội, một Công Đồng được triệu tập để canh tân đời sống Kitô-giáo phù hợp với Tin Mừng.[30] Định hướng này không đơn thuần là một sự khuyên nhủ luân lý, nhưng là một đòi hỏi không thể tránh né trong mầu nhiệm Giáo Hội : Giáo Hội là Cây Nho được tuyển chọn, nhờ đó các cành được sống và tăng trưởng do chính nhựa sống thánh thiện và thánh hóa của Đức Kitô ; Giáo Hội là Thân Thể mầu nhiệm trong đó các chi thể tham dự cùng một đời sống thánh thiện với thủ lãnh là Đức Kitô ; Giáo Hội là Hiền Thê yêu quý của Chúa Giêsu, Đấng đã tự phó mình để thánh hóa Giáo Hội (x. Ep 5,25 tt). Chúa Thánh Thần, Đấng thánh hóa bản tính nhân loại của Đức Giêsu trong cung lòng trinh khiết của Đức Maria, cũng là Thánh Thần đang cư ngụ và hoạt động trong Giáo Hội để thông ban cho Giáo Hội sự thánh thiện của Con Thiên Chúa làm người.

Ngày nay, hơn lúc nào hết, mọi kitô-hữu phải cấp bách trở về với con đường canh tân theo Tin Mừng, quảng đại đáp lại lời kêu gọi của thánh Tông Đồ là “sống thánh thiện trong cách ăn nết ở” (1 Pr 1,15). Năm 1985, tức hai mươi năm sau khi kết thúc Công Đồng, Thượng-hội-đồng khóa ngọai lệ đã nhấn mạnh thật đúng lúc về sự cấp bách này : “Vì Giáo Hội trong Đức Kitô là một mầu nhiệm, nên phải coi Giáo Hội như một dấu chỉ và một phương tiện nên thánh. Trong những giai đọan khó khăn nhất của lịch sử Giáo Hội, các thánh nam nữ luôn là nguồn mạch và căn nguyên của việc canh tân. Ngày nay chúng ta rất cần có những vị thánh ; chúng ta phải tha thiết xin Chúa ban cho những vị thánh”[31].

Trong Giáo Hội, tất cả mọi người, chính là phần tử của Giáo Hội, nên lãnh nhận và tham dự vào ơn gọi chung là nên thánh. Không hề có sự khác biệt nào so với các thành phần khác của Giáo Hội, các giáo dân đương nhiên được mời gọi nên thánh : “Tất cả các kitô-hữu, bất cứ theo bậc sống hay địa vị nào, đều được kêu gọi tiến đến sự viên mãn của đời sống Kitô-giáo và tiến đến sự trọn lành Đức Ái”[32] ; “Mọi kitô-hữu đều được kêu mời và có bổn phận nên thánh và nên trọn lành theo bậc sống mình”[33].

Ơn gọi nên thánh có gốc rễ trong bí tích Thánh Tẩy và được khơi lại nhờ các bí tích khác ; chủ yếu là bí tích Thánh Thể : được mặc lấy Đức Kitô và được tràn đầy Thánh Thần, các kitô-hữu là “những vị thánh”, nhờ đấy, họ có năng cách và nỗ lực bày tỏ sự thánh thiện của hữu thể trong sự thánh thiện của mọi hoạt động của họ. Thánh Phaolô không ngừng khuyên các kitô-hữu sống “xứng đáng là các thánh” (Ep 5,3).

Đời sống theo Thần Khí, mà hoa trái là sự thánh hóa (Rm 6,22 ; x. Gl 5,22) khơi lên nơi tất cả và từng người đã lãnh nhận bí tích thánh tẩy khát vọng và đòi hỏi phải nối gót và noi gương Đức Giêsu-Kitô, qua việc đón nhận các Mối phúc thật của Ngài, lắng nghe và suy gẫm Lời Chúa, tham dự cách có ý thức và chủ động vào đời sống phụng vụ và bí tích của Giáo Hội, chuyên chăm việc cầu nguyện cá nhân, gia đình và cộng đồng, đói khát sự công chính, thực hành giới luật yêu thương trong mọi hoàn cảnh đời sống và trong việc phục vụ các anh em, đặc biệt những người hèn kém, nghèo khó và đau khổ,

- Thánh hóa bản thân trong trần gian

 Lời mời gọi giáo dân nên thánh đòi hỏi đời sống theo Thần Khí phải được diễn tả đặc biệt qua việc họ hội nhập vào các thực tại trần thế và tham dự vào các họat động trần gian. Thánh Phaolô cũng khuyến khích chúng ta : "Anh em có làm gì, nói gì, thì hãy làm hãy nói nhân danh Chúa Giêsu-Kitô, và nhờ Người mà cảm tạ Thiên Chúa Cha" (Cl 3,17). Áp dụng câu nói của thánh Phaolô cho giáo dân, Công Đồng quả quyết cách mạnh mẽ : “Những việc trong gia đình cũng như những việc ngoài xã hội không được tách rời khỏi động lực siêu nhiên của cuộc sống”[34]. Sau Thánh Tông Đồ và Công Đồng, các Nghị Phụ Thượng-hội-đồng đã tuyên bố : “Sự thống nhất đời sống của giáo dân là cực kỳ quan trọng. Thực vậy, họ phải tự thánh hóa bản thân trong cuộc sống thường ngày, cuộc sống nghề nghiệp và xã hội. Để có thể đáp ứng ơn gọi của mình, giáo dân phải coi cuộc sống hằng ngày của mình như một cơ hội kết hiệp với Thiên Chúa và chu toàn thánh ý Người, đồng thời coi đó là cơ hội phục vụ người khác, bằng cách đưa họ về hiệp thông với Thiên Chúa trong Đức Kitô”[35]

Người giáo dân phải hiểu và sống ơn gọi nên thánh không hẳn như nghĩa vụ đòi buộc và không thể tránh né, cho bằng như một dấu chỉ sáng chói về tình yêu vô biên của Chúa Cha, Đấng đã tái sinh họ vào đời sống thánh thiện của Ngài. Một ơn gọi như thế, cùng với những điều kiện nói trên, phải được xác định như một yếu tố thiết yếu và không thể tách rời của đời sống mới trong bí tích thánh tẩy, và vì thế, như một yếu tố cấu tạo nên phẩm giá của họ. Đồng thời, ơn gọi nên thánh cũng liên hệ mật thiết tới sứ vụ và trách nhiệm đã được trao phó cho giáo dân trong Giáo Hội và trong thế giới. Thực thế, việc nên thánh, phát xuất từ việc tham dự vào đời sống thánh thiện của Giáo Hội, cũng góp phần hàng đầu và căn bản vào việc xây dựng Giáo Hội, xét như sự “Hiệp Thông Các Thánh”. Với cặp mắt đức tin, ta thấy mở ra một quang cảnh kỳ diệu : đó là vô số giáo dân, nam cũng như nữ, trong đời sống và trong hoạt động thường ngày, thường không được nhận ra hay đôi khi không được thông cảm, không được những người có uy thế ở trần gian đếm xỉa, nhưng lại được Chúa Cha nhìn đến với lòng yêu thương, những người ấy là những công nhân làm việc không mệt mỏi trong Vườn Nho của Chúa, những người thợ vừa khiêm tốn vừa cao cả – nhờ quyền lực ân sủng của Thiên Chúa – làm tăng trưởng Nước Thiên Chúa trong dòng lịch sử.

Tiếp đến, phải nhìn nhận rằng, sự thánh thiện là một nền tảng thiết yếu và là điều kiện không thể thay thế để chu tòan sứ vụ cứu độ của Giáo Hội. Sự thánh thiện của Giáo Hội là nguồn mạch sâu kín và là mực thước vững chắc cho họat động tông đồ và hứng khởi truyền giáo của Giáo Hội. Chỉ khi nào Giáo Hội, Hiền Thê của Đức Kitô, để cho Ngài yêu mến và yêu mến Ngài, thì Giáo Hội mới trở nên người Mẹ sinh sản trong Thánh Thần.

Chúng ta hãy trở lại với hình ảnh Thánh Kinh : cành nho phát sinh và tăng trưởng tùy thuộc vào việc chúng gắn liền với cây nho : "Cũng như cành nho không thể tự mình sinh hoa trái, nếu không gắn liền với cây nho, anh em cũng thế, nếu không ở lại trong Thầy. Thầy là cây nho, anh em là cành. Ai ở lại trong Thầy và Thầy ở lại trong người ấy, thì người ấy sinh nhiều hoa trái, vì không có Thầy, anh em chẳng làm gì được (Ga 15,4-5).

Ở đây tất nhiên phải nhắc lại việc long trọng tôn phong các giáo dân, nam cũng như nữ, vào hàng ngũ các chân phước và hiển thánh, diễn ra trong thời gian Thượng-hội-đồng. Toàn thể Dân Chúa, cách riêng các giáo dân, có thể tìm thấy nơi các ngài những gương mẫu mới về sự thánh thiện và những chứng nhân mới về các nhân đức anh hùng, được thực hành trong những hoàn cảnh bình thường như mọi người. Các Nghị Phụ đã khẳng định : “Ước mong các Giáo Hội địa phương, nhất là các Giáo Hội trẻ, hãy lưu tâm tìm ra, trong số các phần tử của mình, những người nam và nữ đã làm chứng về sự thánh thiện giữa những hoàn cảnh như thế (sống thường nhật giữa đời và trong bậc vợ chồng) và có thể nên gương cho người khác, để, khi có cơ hội, đề nghị tôn phong chân phước và hiển thánh cho những người ấy”[36].

Trong phần cuối những suy tư này nhằm để xác định vị thế của người giáo dân trong Giáo Hội, chúng ta nhớ lại lời chất vấn nổi tiếng của thánh Lêô Cả : “Hỡi người kitô-hữu, hãy nhận biết phẩm giá của mình”[37]. Ngỏ lời với những người đã nhận lãnh bí tích thánh tẩy, thánh Maximô, giám mục Torinô, cũng nói như thế : “Hãy trân trọng danh dự đã được ban cho anh trong mầu nhiệm này !”[38]. Tất cả mọi người đã lãnh bí tích thánh tẩy đều được mời gọi lắng nghe một lần nữa những lời của thánh Augustinô : “Hãy vui mừng và tạ ơn vì không những chúng ta đã trở thành kitô-hữu, mà trở thành Đức Kitô ... Hãy ngạc nhiên và vui mừng vì chúng ta trở thành Đức Kitô !”[39].

Phẩm giá kitô-hữu, nguồn mạch của sự bình đẳng giữa mọi thành phần trong Giáo Hội, bảo đảm và thúc đẩy tinh thần hiệp thông và huynh đệ, đồng thời trở nên nguồn mạch âm thầm mạnh mẽ của sự năng động tông đồ và truyền giáo của giáo dân. Đó là một phẩm giá có tính đòi buộc, phẩm giá của những người thợ được Chúa kêu gọi làm vườn nho. Công Đồng tuyên bố : “Nhiệm vụ cao cả của mọi giáo dân là làm cho ý định cứu độ của Thiên Chúa ngày càng lan tới tất cả mọi người ở mọi thời và mọi nơi”[40].

------------------------------

[1]     CĐ. Vatican II, Hiến chế tín lý về Giáo Hội, s. 6

[2]     x. Đề nghị 3

[3]     CĐ. Vatican II, Hiến chế tín lý về Giáo Hội, s. 31

[4]     nt.

[5]     Đức Piô XII, Diễn từ đọc trước các Tân Hồng Y (20/02/1946)

[6]     CĐ Firenze, Sắc lệnh cho người Armênia : DS 1314

[7]     CĐ Vatican II, Hiến chế tín lý về Giáo Hội, số 10

[8]     Thánh Augustinô, Chú giải Tv XXVI, II, 2

[9]     x. CĐ Vatican II, Hiến chế tín lý về Giáo Hội, số 10

[10]    Đức GIOAN-PHAOLÔ II, Bài giảng khởi đầu thừa tác vụ Mục tử Tối Cao (22/10/1978)

[11]    x. nhắc lại giáo huấn này trong Tài liệu làm việc, “Ơn gọi và sứ mệnh của giáo dân trong Giáo Hội và thế giới hai mươi năm sau Công Đồng Vatican II”, s. 25

[12]    CĐ Vatican II, Hiến chế tín lý về Giáo Hội, s. 34

[13]    nt. s. 35

[14]    nt. s. 12

[15]    nt. s. 35

[16]    Thánh Augustinô, Thành Đô Thiên Chúa, XX, 10

[17]    CĐ Vatican II, Hiến chế tín lý về Giáo Hội, s. 32

[18]    nt. s.31

[19]    Đức PHAOLÔ VI, Diễn từ đọc trước các bề trên và thành viên các Tu Hội đời (02/02/1972)

[20]    CĐ Vatican II, Sắc lệnh về Tông Đồ giáo dân, s. 5

[21]    CĐ Vatican II, Hiến chế tín lý về Giáo Hội, s. 31

[22]    CĐ Vatican II, Hiến chế tín lý về Giáo Hội, s. 31

[23]    nt., s. 31

[24]    nt., s. 48

[25]    CĐ Vatican II, Hiến chế về Mục Vụ, s. 32

[26]    CĐ Vatican II, Hiến chế tín lý về Giáo Hội, s. 31

[27]    nt., s. 31

[28]    Đề nghị 4

[29]    “Là những thành phần trọn vẹn của Dân Thiên Chúa và của Nhiệm Thể, được tham dự vào ba chức vụ tư tế, ngôn sứ và vương giả của Đức Kitô nhờ bí tích Thánh Tẩy, người giáo dân diễn tả và làm nổi bật nét phong phú của phẩm giá đó trong cuộc sống giữa trần gian. Có những công việc đối với những phần tử trong hàng giáo sĩ được coi là có tính cách phụ thuộc hoặc ngoại thường, thì đối với người giáo dân, phải được coi như một sứ vụ tiêu biểu. Ơn gọi riêng của người giáo dân là “tìm kiếm Nước Thiên Chúa bằng cách làm các việc trần thế và xếp đặt chúng theo ý Thiên Chúa” (Hiến chế tín lý về Giáo Hội, số 31)” (Đức Gioan-Phaolô II, Suy niệm khi đọc kinh Truyền Tin, ngày 15/3/1987)

[30]    x. đặc biệt chương V Hiến chế tín lý về Giáo Hội, các số 39–42, bàn về “lời mời gọi mọi người nên thánh trong Giáo Hội”

[31]    THĐGM năm 1985, Khóa ngoại lệ lần II, Giáo Hội dưới quyền Ngôi Lời Thiên Chúa cử hành mầu nhiệm Đức Kitô để cứu độ thế giới, Bản phúc trình tổng kết, II, A, 4

[32]    CĐ Vatican II, Hiến chế tín lý về Giáo Hội, s. 40

[33]    CĐ Vatican II, Hiến chế tín lý về Giáo Hội, s. 42. Những xác quyết long trọng và hết sức sáng sủa này của Công Đồng nhắc lại cho chúng ta một chân lý nền tảng của đức tin Kitô-giáo. cũng thế, chẳng hạn như Đức PIÔ XII đã viết trong thông điệp Casti connubii, gửi các đôi vợ chồng kitô-hữu : “Dù trong hoàn cảnh hay tình trạng sống nào của mình, mọi người đều có thể và phải bắt chước mẫu gương hoàn hảo về sự thánh thiện do Thiên Chúa ban cho con người, đó là Đức Giêsu-Kitô, Chúa chúng ta ; và với sự trợ giúp của Thiên Chúa, mọi người đều có thể và phải đạt đến đỉnh trọn lành Kitô-giáo, như mẫu gương của bao vị thánh đã minh chứng”.

[34]    CĐ Vatican II, Sắc lệnh về Tông Đồ giáo dân, s. 4

[35]    Đề nghị 5

[36]    Đề nghị 8

[37]    Thánh Lêô Cả, Bài giảng XXI

[38]    Thánh Maximô, Khảo luận III về bí tích Thánh Tẩy

[39]    Thánh Augustinô, Khảo luận về Tin Mừng theo thánh Gioan, 21, 8

[40]    CĐ Vatican II, Hiến chế tín lý về Giáo Hội, s. 33

Sự tham gia của giáo dân vào đời sống Giáo Hội – Hiệp Thông 

1. MẦU NHIỆM GIÁO HỘI – HIỆP THÔNG

Chúng ta hãy nghe lại câu nói của Đức Giêsu : "Thầy là cây nho thật, và Cha Thầy là người trồng nho. ... Hãy ở lại trong Thầy như Thầy ở lại trong anh em" (Ga 15,1-4).

Những lời nói đơn giản này mạc khải cho chúng ta sự hiệp thông mầu nhiệm nối kết Chúa với các môn đệ của Người, nối kết Đức Kitô với những người đã lãnh nhận bí tích thánh tẩy trong một sự hiệp nhất hoàn hảo : một sự hiệp thông sống động và đem lại sức sống, nhờ đó các tín hữu không còn thuộc về mình, nhưng thuộc về Đức Kitô, như cành nho kết hợp với cây nho.

Sự hiệp thông giữa Chúa Con với Chúa Cha trong ân huệ của Chúa Thánh Thần chính là kiểu mẫu, nguồn mạch và cùng đích của sự hiệp thông giữa các kitô-hữu với Đức Giêsu : nhờ được kết hiệp với Chúa Con trong sợi dây tình yêu của Chúa Thánh Thần, các kitô-hữu được kết hiệp với Chúa Cha.

Đức Giêsu nói tiếp : “Thầy là cây nho, anh em là cành” (Ga 15,5). Sự hiệp thông giữa các kitô-hữu với Đức Kitô làm phát sinh sự hiệp thông giữa các kitô-hữu với nhau ; tất cả đều là cành của một Cây Nho duy nhất là Đức Kitô. trong sự hiệp thông huynh đệ này, Chúa Giêsu cho thấy sự phản ánh kỳ diệu và sự tham dự cách mầu nhiệm vào đời sống tình yêu thâm sâu của Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần. Đức Giêsu cầu nguyện cho sự hiệp thông này : "Xin cho tất cả nên một, lạy Cha, như Cha ở trong con và con ở trong Cha để họ cũng ở trong chúng ta. Như vậy, thế gian sẽ tin rằng Cha đã sai con" (Ga 17,21).

Sự hiệp thông này là chính mầu nhiệm Giáo Hội, như Công Đồng Vatican II nhắc lại, qua từ ngữ nổi tiếng của thánh Cyprianô : “Giáo Hội phổ quát xuất hiện như một dân tộc được hiệp nhất nhờ sự hiệp nhất giữa Chúa Cha và Chúa Con và Chúa Thánh Thần”[1]. Mầu nhiệm Giáo Hội – Hiệp Thông được nhắc lại cho chúng ta trong phần mở đầu thánh lễ, khi vị linh mục đón tiếp cộng đoàn bằng lời chào của thánh Phaolô : “Nguyện xin ân sủng Đức Giêsu-Kitô Chúa chúng ta, tình yêu của Chúa Cha và ơn thông hiệp của Chúa Thánh Thần ở cùng tất cả anh chị em” (2 Cr 13,13).

Sau khi đã phác họa “khuôn mặt của người giáo dân qua việc trình bày phẩm giá của họ, giờ đây chúng ta cần suy tư về sứ mạng và trách nhiệm của họ trong Giáo Hội và trong thế giới : thế nhưng, suy tư ấy chỉ có giá trị khi được đặt trong bối cảnh sống động của Giáo Hội – Hiệp Thông.

- Công Đồng và Giáo-hội-học hiệp thông

Trên đây là ý tưởng trọng tâm đã được Giáo Hội trình bày lại trong Công Đồng Vatican II, để xác định chính mình ; Thượng-hội-đồng bất thường năm 1985, tức 20 năm sau Công Đồng, cũng nhắc lại : “Giáo-hội-học hiệp thông là ý tưởng trọng tâm và nền tảng trong các văn kiện của Công Đồng. Từ ngữ koinonia – sự hiệp thông, có nền tảng Thánh Kinh, đã được trân trọng trong Giáo Hội thời đầu, và trong các Giáo Hội Đông phương cho đến ngày nay. Chính vì thế, Công Đồng Vatican II đã tận lực làm việc để Giáo Hội được quan niệm một cách rõ ràng hơn như là một sự hiệp thông, và để khái niệm này được diễn tả cách cụ thể trong đời sống. Vậy “hiệp thông”, từ ngữ phức tạp này có nghĩa là gì ? Tự căn bản, đó là sự hiệp thông với Thiên Chúa, qua trung gian Đức Giêsu-Kitô, trong Chúa Thánh Thần. Con người đạt được sự hiệp thông này nhờ Lời Chúa và các bí tích. Bí tích Thánh Tẩy là cửa ngõ và là nền tảng của sự hiệp thông trong Giáo Hội. Bí tích Thánh Thể là nguồn mạch và là cao điểm của toàn bộ đời sống Kitô-giáo (x. GH 11). Sự hiệp thông với Thánh Thể Đức Kitô vừa biểu thị vừa làm phát sinh – nói khác đi là xây dựng – sự hiệp thông sâu xa của tất cả mọi tín hữu trong Thân Thể Đức Kitô là Giáo Hội (x. 1 Cr 19,16)”[2].

Sau khi bế mạc Công Đồng, Đức Phaolô VI ngỏ lời với các tín hữu như sau : “Giáo Hội là một sự hiệp thông. Từ ngữ hiệp thông ở đây có nghĩa là gì ? Tôi muốn nhắc lại với anh chị em đoạn giáo lý nói về sự hiệp thông các Thánh. Giáo Hội có nghĩa là hiệp thông các Thánh. Và hiệp thông các Thánh biểu thị hai cách tham dự vào sự sống : tháp nhập các kitô-hữu vào đời sống của Đức Kitô, và lưu chuyển cùng một đức ái trong toàn thể cộng đồng tín hữu thuộc thế giới này cũng như thế giới bên kia. Hiệp nhất với Đức Kitô và trong Đức Kitô ; và hiệp nhất giữa các kitô-hữu trong Giáo Hội”[3].

Các hình ảnh Thánh Kinh, được Công Đồng sử dụng nhằm giúp chúng ta chiêm ngắm mầu nhiệm Giáo Hội, đã làm nổi bật thực tại Giáo Hội – Hiệp Thông trong chiều kích không phân chia của Giáo Hội là hiệp thông của các kitô-hữu với Đức Kitô và hiệp thông giữa các kitô-hữu với nhau. Các hình ảnh đó là chuồng chiên, đàn chiên, cây nho, tòa nhà thiêng liêng, thành thánh.[4] Đặc biệt, nhiều đoạn văn Công Đồng lấy hứng từ giáo lý luôn sống động và hấp dẫn của hình ảnh thân thể, đã được thánh Phaolô trình bày.[5] Dựa vào toàn bộ lịch sử cứu độ, Công Đồng cũng trình bày Giáo Hội như là Dân Thiên Chúa : “Thánh ý Thiên Chúa muốn loài người được thánh hóa và cứu độ không phải cách riêng rẽ, thiếu sự liên kết ; ngược lại, Ngài muốn quy tụ họ lại thành một dân tộc để họ nhận biết Ngài trong chân lý và phụng sự Ngài trong thánh thiện”[6]. Ngay từ những dòng đầu tiên, Hiến chế Ánh sáng muôn dân đã tóm tắt giáo lý này một cách tuyệt vời : “Giáo Hội ở trong Chúa Kitô như bí tích hoặc dấu chỉ và khí cụ của sự kết hiệp mật thiết với Thiên Chúa, và của sự hiệp nhất toàn thể nhân loại”[7].

Từ đây, thực tại Giáo Hội – Hiệp Thông là thành phần toàn vẹn, hay nói đúng hơn, thực tại ấy diễn tả nội dung trọng tâm của “mầu nhiệm”, tức là của chương trình Thiên Chúa cứu độ nhân loại. Chính vì thế, sự hiệp thông Giáo Hội không được thể hiện cách trọn vẹn nếu người ta chỉ nhìn nhận sự hiệp thông này như một thực tại thuần túy xã hội học và tâm lý học. Giáo Hội – Hiệp Thông là dân “mới”, dân “thiên sai”, dân “có vị thủ lãnh là Đức Kitô ... Địa vị dân này là được vinh dự và tự do làm con cái Thiên Chúa ... Luật của họ là giới răn mới : phải yêu thương nhau như chính Chúa Kitô đã yêu thương chúng ta ... Sau cùng, vận mệnh của họ là Nước Thiên Chúa ... và dân tộc ấy được Chúa Kitô thiết lập để thông dự vào sự sống, bác ái và chân lý”[8]. Mối dây liên kết các thành phần trong Dân mới với nhau – trước tiên là với Đức Kitô – không phải là liên hệ theo “xác thịt” và “máu huyết”, nhưng là liên hệ theo tinh thần, đúng hơn là trong Chúa Thánh Thần, Đấng mà mọi người đã được rửa tội đều lãnh nhận (x. Ge 3,1).

Thực vậy, từ thuở đời đời, Thánh Thần này là mối dây liên kết giữa Ba Ngôi duy nhất và bất khả phân chia, và là Đấng “khi thời gian tới hồi viên mãn” (Gl 4,4) đã liên kết bền chặt xác phàm với Con Thiên Chúa ; qua mọi thế hệ Kitô-giáo, cũng một Thánh Thần này là nguồn mạch liên tục và dồi dào của sự hiệp thông trong Giáo Hội và của Giáo Hội.

- Một sự hiệp thông hữu cơ : khác biệt và bổ túc

Nói chính xác hơn, sự hiệp thông Giáo Hội là một sự hiệp thông “hữu cơ”, tương tự như sự hiệp thông của một thân thể sống và hoạt động : thực vậy, sự hiệp thông này có đặc tính là cùng một lúc có sự khác biệt và sự bổ túc giữa các ơn gọi và các hoàn cảnh sống, các tác vụ, các đặc sủng và trách nhiệm . nhờ sự khác biệt và bổ túc này, mỗi giáo dân có tương quan với toàn thân thể và, đóng góp phần riêng của mình vào thân thể đó.

Tông Đồ Phaolô đã nhấn mạnh một cách rất đặc biệt sự hiệp thông hữu cơ của Huyền Thể Đức Kitô ; ở đây, một lần nữa, chúng ta cùng đọc lại giáo huấn rất phong phú của ngài, đã được Công Đồng tổng hợp trong Hiến chế Ánh sáng muôn dân như sau : Đức Giêsu-Kitô “đã tạo lập cách mầu nhiệm các em Người, tụ họp từ muôn nước, thành Thân Thể Người, bằng cách thông truyền Thánh Thần cho họ. Trong Thân Thể ấy, sự sống Chúa Kitô tràn lan trên các tín hữu ... Tất cả các chi thể tuy nhiều, nhưng chỉ tạo thành một thân thể ; cũng thế, các tín hữu hợp thành một thân thể trong Chúa Kitô (x. 1 Cr 12,12). Trong việc xây dựng Thân Thể Chúa Kitô, cần có nhiều chi thể với phận vụ khác nhau. Chỉ có một Chúa Thánh Thần ban những ân huệ khác nhau để làm ích cho Giáo Hội theo sự sung mãn của Ngài và tùy nhu cầu của công việc (x. 1 Cr 12,1-11). Trong các ân huệ ấy, ơn ban cho các Tông Đồ đứng hàng đầu : chính Chúa Thánh Thần đặt dưới quyền các ngài những người lãnh nhận những đặc sủng (x. 1 Cr 14). Cũng chính Thánh Thần tự mình là nguyên lý hợp nhất trong thân thể, nơi thể hiện thần lực Ngài và là nơi Ngài liên kết tinh thần các chi thể lại với nhau, Thánh Thần ấy làm phát sinh và thúc bách đức ái giữa các tín hữu. Vì thế, nếu một chi thể nào đau đớn thì tất cả các chi thể khác đều bị đau đớn ; và nếu một chi thể nào được vinh dự, thì các chi thể khác cùng chung vui (x. 1 Cr 12,26)”[9].

Luôn luôn chính cũng một Thánh Thần duy nhất là nguyên lý năng động của sự khác biệt và hiệp nhất trong Giáo Hội và của Giáo Hội. Chúng ta cùng đọc lại Hiến chế Ánh sáng muôn dân : “Để chúng ta không ngừng canh tân trong Người (Đức Kitô) (x. Ep 4,23), Người đã cho ta thông dự vào Thánh Thần Người, cũng một Đấng duy nhất hiện hữu trên đầu cũng như trong các chi thể, làm sống động, liên kết và thúc giục toàn thân, khiến các thánh Giáo Phụ đã ví nhiệm vụ của Chúa Thánh Thần với nguyên lý sự sống”[10]. Trong một đoạn văn khác, rất xúc tích và quý giá để hiểu được tính chất hữu cơ của sự hiệp thông Giáo Hội, ngay cả theo khía cạnh không ngừng tăng trưởng hướng tới sự hiệp thông trọn vẹn, Công Đồng viết : “Chúa Thánh Thần ngự trị trong Giáo Hội và trong tâm hồn các tín hữu như ngự giữa đền thờ (x. 1 Cr 3,16 ; 6,19), trong họ, Ngài cầu nguyện và chứng nhận họ là dưỡng tữ của Thiên Chúa (x. Gl 4,6 ; Rn 8,15-16.16). Ngài dẫn đưa Giáo Hội vào trong chân lý toàn vẹn (x. Ga 16,13) và bảo đảm cho Giáo Hội được hiệp nhất trong hiệp thông và phục vụ. Ngài huấn luyện và dẫn dắt Giáo Hội bằng muôn ơn theo phẩm chức và đoàn sủng, trang điểm Giáo Hội bằng hoa quả của Ngài (x. Ep 4,11-12 ; 1 Cr 12,4 : Gl 5,22). Nhờ sức mạnh Phúc Âm, Ngài làm tươi trẻ, không ngừng canh tân và dẫn đưa Giáo Hội đến kết hiệp hoàn toàn với Phu Quân mình. Thực vậy, Chúa Thánh Thần và Hiền Thê nói cùng Chúa Giêsu : Xin hãy đến ! (x. Kh 22,17)[11].

Như thế, sự hiệp thông Giáo Hội là một ân huệ, một ân huệ lớn lao do Chúa Thánh Thần ban tặng ; các tín hữu được mời gọi lãnh nhận hồng ân đó với lòng tri ân, đồng thời sống hồng ân đó với đầy tinh thần trách nhiệm. Điều đó được thực hiện cụ thể qua việc họ tham dự đời sống và sứ vụ của Giáo Hội ; giáo dân dùng các tác vụ và các đoàn sủng khác nhau và bổ túc của họ để phục vụ Giáo Hội.

Người giáo dân “không có quyền tự khép kín, sống đời sống thiêng liêng đơn độc ngoài cộng đồng, trái lại họ phải sống một tinh thần không ngừng chia sẻ với người khác, với ý thức mãnh liệt về tình huynh đệ, trong niềm vui vì có cùng một phẩm giá như nhau và trong nỗ lực cộng tác với người khác để phát huy kho tàng vô tận đã thừa hưởng. Thần Khí Chúa ban cho giáo dân, cũng như các người khác, nhiều đặc sủng, Ngài kêu gọi họ tham gia nhiều tác vụ và trách vụ khác nhau. Thánh Thần nhắc nhở họ, cũng như nhắc nhở các thành phần khác có tương quan với họ, rằng nét đặc thù của giáo dân không phải là một sự bổ túc về phẩm giá, nhưng là được ban một năng cách đặc biệt và bổ túc để phục vụ ...  Vì vậy, các đoàn sủng, các tác vụ, trách vụ và dịch vụ của giáo dân được thể hiện trong sự hiệp thông. Đó là những ơn phong phú được ban thêm vì lợi ích của tất cả mọi người, dưới sự hướng dẫn khôn ngoan của các Chủ Chăn”[12].

2. CÁC TÁC VỤ VÀ ĐOÀN SỦNG : NHỮNG ÂN HUỆ DO THÁNH THẦN BAN CHO GIÁO HỘI

Công Đồng Vatican II trình bày các tác vụ và đoàn sủng như là những ân huệ của Chúa Thánh Thần để xây dựng Thân Thể Đức Kitô và vì sứ vụ để cứu độ thế giới.[13] Thật vậy, Giáo Hội được điều khiển và hướng dẫn nhờ Chúa Thánh Thần, Đấng ban phát các ân huệ khác nhau, thuộc phẩm trật và đoàn sủng, cho tất cả những người đã được rửa tội, bằng cách mời gọi họ, mỗi người theo cách thế của mình, hành động và đồng trách nhiệm.

Giờ đây, chúng ta hãy nhìn đến các tác vụ và đoàn sủng, xem xét những liên hệ của chúng với giáo dân và sự tham dự của họ vào đời sống Giáo Hội – Hiệp Thông.

- Các tác vụ, chức vụ và nhiệm vụ

Mặc dầu có nhiều dạng thức khác nhau, nhưng tất cả các tác vụ hiện có và hoạt động trong Giáo Hội, đều là một sự tham dự vào tác vụ của Đức Giêsu-Kitô, người Mục Tử nhân lành hiến mạng sống mình cho đoàn chiên (x. Ga 10,11), người tôi tớ khiêm tốn và hoàn toàn hy sinh để cứu độ mọi người (x. Mc 10,45). Thánh Phaolô nói rất rõ về sự thiết lập tác vụ trong các Giáo Hội thời Tông Đồ. Trong thư thứ nhất gửi tín hữu Corintô, ngài viết : “Trong Hội Thánh, Thiên Chúa đã đặt một số người, thứ nhất là các tông đồ, thứ hai là các ngôn sứ, thứ ba là các thầy dạy...” (1 Cr 12,28). Và trong thư gửi tín hữu Ephêsô, chúng ta đọc thấy : “Mỗi người chúng ta nhận được ân sủng tùy theo mức độ Đức Kitô ban cho ... Và chính Người đã cho kẻ này làm tông đồ, người nọ làm ngôn sứ, kẻ khác làm người loan báo Tin Mừng, kẻ khác nữa làm người coi sóc và dạy dỗ. Nhờ đó, dân thánh được chuẩn bị để làm công việc phục vụ, là xây dựng Thân Thể Đức Kitô, cho đến khi tất cả chúng ta đạt tới sự hiệp nhất trong đức tin và trong sự nhận biết Con Thiên Chúa, tới tình trạng con người trưởng thành, tới tầm vóc viên mãn của Đức Kitô” (Ep 4,7.11-13 ; x. Rm 12,4-8). Từ các đoạn văn này và các đoạn khác trong Tân Ước, ta thấy các tác vụ cũng như các ân huệ và các trách vụ thuộc giáo hội thì rất nhiều và khác nhau.

- Các tác vụ do bí tích Truyền Chức

Trong Giáo Hội, chúng ta thấy đứng hàng đầu là các tác vụ được tấn phong, tức là các tác vụ phát xuất từ bí tích Truyền Chức Thánh. Thật vậy, Chúa Giêsu-Kitô đã tuyển chọn và thiết lập các Tông Đồ – là “Mầm mống của Israel Mới, đồng thời cũng là nguồn gốc của hàng giáo phẩm”[14] – truyền cho các ông làm cho các dân tộc nên môn đệ của Ngài (x. Mt 28,19), xây dựng và điều khiển dân tư tế. Sứ vụ của các Tông Đồ, mà Chúa Giêsu vẫn tiếp tục trao phó cho các vị mục tử của dân Ngài, là một công việc phục vụ thực sự, đã được Kinh Thánh diễn tả bằng một từ ngữ đầy ý nghĩa : “diakonia”, có nghĩa là phục vụ, tác vụ. Qua bí tích Truyền Chức Thánh, các thừa tác viên lãnh nhận từ Đức Kitô phục sinh ơn đoàn sủng của Chúa Thánh Thần, trong sự tiếp nối liên tục với các Tông Đồ : như thế, họ lãnh nhận quyền bính và quyền thánh chức mà hành động “thay mặt Đức Kitô là Đầu” (“in persona Christi Capitis”)[15], để phục vụ Giáo Hội, và nhờ Phúc Âm và các bí tích mà quy tụ Giáo Hội trong Chúa Thánh Thần.

Các tác vụ được tấn phong là một ân sủng lớn lao cho đời sống và sứ mệnh của toàn thể Giáo Hội, trước khi là ân sủng cho riêng người được tấn phong. Các tác vụ ấy thực hiện và bày tỏ sự tham dự vào chức Linh Mục của Đức Kitô, và tự bản tính chứ không phải trong mức độ, sự tham dự đó khác với sự tham dự do bí tích Thánh Tẩy và Thêm Sức được ban cho tất cả mọi tín hữu. Đàng khác, như Công Đồng Vatican II nhắc nhở, cùng đích chính yếu của chức tư tế thừa tác là chức tư tế vương giả của mọi tín hữu và hướng về chức tư tế này.[16]

Vì thế, để bảo đảm và phát triển sự hiệp thông trong Giáo Hội, đặc biệt những gì liên quan đến các tác vụ khác nhau và bổ túc cho nhau, các vị chủ chăn phải xác tín hết sức vững chắc rằng tác vụ của các ngài hướng về việc phục vụ dân Thiên Chúa (x. Dt 5,1), và về phần mình, giáo dân phải hiểu rằng chức tư tế thừa tác hoàn toàn cần thiết cho đời sống của họ trong Giáo Hội và cho sự tham dự của họ vào sứ vụ của Giáo Hội.[17]

- Các tác vụ, chức vụ và nhiệm vụ của giáo dân

Sứ vụ cứu độ của Giáo Hội trong thế giới được thực hiện không những nhờ các thừa tác viên đã lãnh bí tích Truyền Chức Thánh, nhưng còn nhờ tất cả mọi giáo dân : thực vậy, nhờ đã được chịu phép thánh tẩy và nhờ ơn gọi chuyên biệt của mình, các giáo dân, mỗi người theo mức độ của mình, tham dự vào chức vụ tư tế, ngôn sứ và vương giả của Đức Kitô.

Vì thế, các vị chủ chăn có bổn phận phải nhìn nhận và cổ võ các tác vụ, chức vụ và nhiệm vụ của giáo dân, những chức vụ và nhiệm vụ này đặt nền tảng trên bí tích Thánh Tẩy và Thêm Sức, hơn nữa, đối với phần đông trong số họ, còn thêm bí tích Hôn Phối.

Ngoài ra, khi nhu cầu và lợi ích của Giáo Hội đòi hỏi, các vị chủ chăn có thể, chiếu theo quy tắc của luật chung, mà trao phó cho giáo dân một số chức vụ và nhiệm vụ, dù vẫn gắn liền với tác vụ riêng của vị chủ chăn, nhưng không buộc có ấn tích của bí tích Truyền Chức Thánh. Giáo luật quy định : “Nơi nào nhu cầu Giáo Hội đòi hỏi, và thiếu thừa tác viên thánh, thì các giáo dân, dù không có tác vụ đọc sách và giúp lễ, cũng có thể thay thế họ làm một số công việc : tỉ như thi hành tác vụ Lời Chúa, chủ tọa buổi cầu nguyện, ban phép Thánh Tẩy, cho rước lễ, theo các quy tắc luật định”[18]. Tuy nhiên, việc thi hành một nhiệm vụ như thế không biến giáo dân thành một chủ chăn : thực ra, yếu tố cấu tạo tác vụ không phải do chính hoạt động nhưng là sự truyền chức thánh bí tích. Chỉ có bí tích Truyền Chức Thánh mới ban cho thừa tác viên được thụ phong được quyền tham dự đặc biệt vào chức vụ của Đức Kitô Thủ Lãnh và Mục Tử, cũng như vào chức tư tế vĩnh cửu của Ngài.[19] Nhiệm vụ được thi hành với tư cách thay thế có được sự hợp pháp cách chính danh và trực tiếp khi được vị chủ chăn ủy nhiệm chính thức và, khi thi hành nhiệm vụ này cách cụ thể, người thay thế phải tuân theo sự điều khiển của quyền bính Giáo Hội.[20]

Thượng-hội-đồng vừa qua đã trình bày một toàn cảnh rộng lớn và đầy ý nghĩa về tình hình Giáo Hội liên quan đến các tác vụ, chức vụ và nhiệm vụ của những người đã được thánh tẩy. Các Nghị Phụ đã nồng nhiệt biểu lộ lòng quý mến vì sự cộng tác quan trọng trong việc tông đồ của người giáo dân, nam cũng như nữ, trong đời sống Giáo Hội bằng các đoàn sủng và mọi hoạt động của họ để phục vụ chío việc Phúc-âm-hóa, và đem tinh thần Kitô-giáo vào các thực tại trần thế. Đồng thời, các ngài cũng đánh giá cao sự tận tụy thường xuyên của họ trong các cộng đồng giáo hội và sự quảng đại của họ sẵn sàng thay thế trong những trường hợp nghiêm trọng hay nhu cầu kéo dài.[21]

Tiếp theo sau cuộc canh tân phụng vụ do Công Đồng cổ võ, chính giáo dân, vì đã ý thức rõ ràng hơn về các công việc thuộc về họ trong cộng đoàn phụng vụ hoặc trong việc chuẩn bị cộng đoàn này, nên rất sẵn sàng cho cử hành của họ : quả thực, cử hành phụng vụ là một hành động thánh của toàn thể cộng đoàn, chứ không của riêng hàng giáo sĩ mà thôi. Vì thế, hoàn toàn hợp lý khi những hoạt động không thuộc riêng các thừa tác viên có chức thánh lại được các giáo dân thi hành.[22] Một khi có được sự tham dự hữu hiệu của giáo dân vào trong hoạt động phụng vụ, thì đương nhiên ta cũng chấp nhận sự tham gia của họ vào việc loan báo Lời Chúa và công tác mục vụ.[23]

Tuy thế, cũng trong Thượng-hội-đồng vừa qua, bên cạnh những nhận định tích cực, cũng không thiếu những phê phán. Các phê phán này đề cập đến việc sử dụng không phân biệt từ ngữ “tác vụ”, sự lẫn lộn và đôi khi san bằng giữa chức tư tế cộng đồng và chức tư tế, việc áp dụng không đúng đắn một số quy tắc và luật lệ của Giáo Hội, giải thích tùy tiện theo quan niệm “thay thế”, khuynh hướng “giáo sĩ hóa” giáo dân và nguy cơ tạo nên trong thực tế một cơ cấu phục vụ trong Giáo Hội song song với cơ cấu đặt nền tảng trên bí tích Truyền Chức Thánh.

Hẳn nhiên, để tránh những nguy cơ ấy, các Nghị Phụ đã nhấn mạnh đến nhu cầu phải minh định, bằng thuật ngữ chính xác hơn,[24] sự duy nhất về sứ vụ của Giáo Hội, mà mọi người đã được thánh tẩy đều tham dự, và sự khác biệt chính yếu về tác vụ của các chủ chăn, đặt nền tảng trên bí tích Truyền Chức Thánh, so với các tác vụ, chức vụ và nhiệm vụ khác trong Giáo Hội, đặt nền tảng trên bí tích Thánh Tẩy và Thêm Sức.

Vì thế, khi nhìn nhận và trao phó cho giáo dân các tác vụ, chức vụ và nhiệm vụ, trước hết, các vị chủ chăn cần đặc biệt lưu ý dạy cho họ hiểu rằng các công việc ấy bắt nguồn từ bí tích thánh tẩy. Sau nữa các ngài cũng phải đề phòng đừng dễ dãi và lạm dụng tới “những tình huống” được phỏng đoán là “khẩn cấp” hay “sự thay thế cần thiết”, khi khách quan không có hoặc khi có thể tránh được bằng cách sắp xếp chương trình mục vụ hợp lý hơn.

Các chức vụ và nhiệm vụ khác nhau mà người giáo dân có thể thi hành cách hợp pháp trong phụng vụ, trong việc chuyển đạt đức tin và trong những cơ cấu mục vụ của Giáo Hội, phải được thi hành phù hợp với ơn gọi giáo dân đặc biệt của họ, khác với ơn gọi của các thừa tác viên có chức thánh. Theo nghĩa này, tông huấn Loan báo Tin Mừng (Evangelii nuntiandi) đã mang lại những hệ quả rất lớn lao và tốt đẹp để gợi lên việc cộng tác đa dạng của giáo dân vào đời sống và sứ vụ Tin Mừng của Giáo Hội. Tông huấn nhắc nhở rằng : “Cánh đồng dành cho hoạt động truyền giáo của giáo dân là cả một thế giới bao la và phức tạp của chính trị, xã hội, kinh tế, và của cả văn hóa, khoa học, nghệ thuật, đời sống quốc tế, những phương tiện truyền thông xã hội, cũng như một số thực tại khác đang đặc biệt chờ được Phúc-âm-hóa như tình yêu, gia đình, giáo dục thiếu nhi và thanh niên, nghề nghiệp, đau khổ. Càng có nhiều giáo dân được thấm nhuần tinh thần Tin Mừng, có trách nhiệm về những thực tại này và minh nhiên dấn thân vào đó, có khả năng phát huy chúng và ý thức mình có bổn phận phát huy tất cả khả năng Kitô-giáo của mình cho tới lúc đó thường bị chôn vùi và bị bóp nghẹt, thì những thực tại này càng góp phần xây dựng Nước Thiên Chúa và Sự Cứu Rỗi trong Đức Kitô, mà không đánh mất hay hy sinh giá trị nhân loại của chúng, nhưng trái lại còn biểu lộ một chiều kích siêu việt thường ít được biết đến”[25].

Trong thời gian Thượng-hội-đồng làm việc, các Nghị Phụ đã nghiên cứu rất kỹ về tác vụ Đọc Sách và Giúp Lễ. Xưa kia, trong Giáo Hội La-tinh, các tác vụ này chỉ là những giai đoạn chuẩn bị tinh thần trên con đường tiến đến các chức thánh ; Tự Sắc “Một số tác vụ” (Ministeria quaedam) của Đức Phaolô VI (ngày 15/8/1972) đã xác định một mức độ tự trị và vững bền nào đó cho các tác vụ này và chúng có thể được trao ban cho giáo dân, nhưng chỉ cho nam giới mà thôi. Bản Giáo Luật mới cũng theo chiều hướng này.[26] Các Nghị Phụ cũng mong muốn duyệt lại “Tự Sắc”Ministeria quaedam, lưu ý đến tập tục các Giáo Hội địa phương và nhất là cần nêu ra những tiêu chuẩn quy định cách thức tuyển chọn những ứng viên cho mỗi tác vụ”[27].

Vì vậy, một Ủy Ban đặc biệt được thành lập không những để đáp lại mong muốn rõ ràng của các Nghị Phụ Thượng-hội-đồng, nhưng còn và nhất là để nghiên cứu cách sâu xa những vấn đề khác nhau về thần học, phục vụ, pháp lý và mục vụ được đặt ra do hiện nay có nhiều tác vụ được trao phó cho giáo dân.

Trong khi chờ đợi Ủy Ban đưa ra kết luận, để việc thi hành trong Giáo Hội các tác vụ trao phó cho giáo dân được trật tự và mang lại hiệu quả, thì tất cả mọi Giáo Hội địa phương phải trung thành tôn trọng các nguyên tắc thần học được nhắc tới trên đây, đặc biệt là sự khác biệt chủ yếu giữa chức tư tế thừa tác và chức tư tế cộng đồng, và do đó, sự khác biệt giữa các tác vụ do bí tích Truyền Chức Thánh và các tác vụ do bí tích Thánh Tẩy và Thêm Sức.

- Các đoàn sủng

Khi trao phó cho Giáo Hội – Hiệp Thông những tác vụ khác nhau, Chúa Thánh Thần làm cho Giáo Hội thêm phong phú nhờ những ân huệ và những thôi thúc đặc biệt khác nữa, được gọi là các đoàn sủng. Các đoàn sủng có thể mặc những hình thức rất khác nhau, hoặc như một cách cho thấy Thánh Thần là Đấng tự do tuyệt đối trong việc ban phát các đoàn sủng, hoặc như một cách đáp lại muôn vàn đòi hỏi trong lịch sử Giáo Hội. Bản mô tả và xếp loại các ân huệ này trong Tân Ước là một dấu chỉ về tính đa dạng của đặc sủng : "Thần Khí tỏ mình ra nơi mỗi người một cách, là vì lợi ích chung. Người thì được Thần Khí ban cho ơn khôn ngoan để giảng dạy, người thì được Thần Khí ban cho ơn hiểu biết để trình bày. Kẻ thì được Thần Khí ban cho lòng tin; kẻ thì cũng được chính Thần Khí duy nhất ấy ban cho những đặc sủng để chữa bệnh. Người thì được ơn làm phép lạ, người thì được ơn nói tiên tri ; kẻ thì được ơn phân định thần khí ; kẻ khác thì được ơn nói các thứ tiếng lạ ; kẻ khác nữa lại được ơn giải thích các tiếng lạ" (1 Cr 12,7-10 ; x. 1 Cr 12,4-6. 28-31 ; Rm 12,6-8 ; 1 Pr 4,10-11).

Dù đặc biệt hay bình thường và khiêm tốn, các đoàn sủng đều là những ân sủng của Thánh Thần, trực tiếp hay gián tiếp đem lại một lợi ích cho Giáo Hội, hướng về việc xây dựng Giáo Hội, thiện ích của con người và nhu cầu của thế giới.

Cả trong thời đại này, chúng ta có thể thấy các đoàn sủng khác nhau triển nở nơi giáo dân, nam cũng như nữ. Các đoàn sủng được ban cho một người nhất định, nhưng những người khác cũng có thể chia sẻ cùng đoàn sủng đó, đến nỗi qua dòng thời gian, các đoàn sủng ấy tồn tại như một di sản sống động và quý giá, tạo nên một liên hệ thiêng liêng đặc biệt giữa các cá nhân. Công Đồng Vatican II đã trình bày về việc tông đồ giáo dân như sau : “Để thể hiện việc tông đồ này, Chúa Thánh Thần thánh hóa dân Thiên Chúa qua các bí tích và tác tác vụ. Ngài cũng ban cho các tín hữu những ơn đặc biệt (x. 1 Cr 12,7), “phân phát những ơn đó cho mọi người tùy ý Ngài” (x. 1 Cr 12,11), để tất cả và “mỗi người tùy theo ơn đã nhận mà giúp đỡ nhau, và chính họ trở nên như những người quản lý trung tín giữ mọi thứ ơn của Thiên Chúa” (1 Pr 4,10), hầu xây dựng toàn Thân trong đức ái (x. Ep 4,16)”[28].

Các ân huệ của Thánh Thần, cứ theo lôgíc của sự năng động làm phát sinh ra chúng, đòi buộc những người đã lãnh nhận phải sử dụng chúng để làm cho toàn thể Giáo Hội được tăng trưởng, như Công Đồng nhắc nhở.[29]

Các đoàn sủng cần được đón nhận với lòng tri ân không những nơi người lãnh nhận, mà cả nơi mọi phần tử trong Giáo Hội. Thực vậy, các đoàn sủng là kho tàng kỳ diệu về ân sủng đem lại sức sinh động tông đồ và sự thánh thiện cho toàn Thân Thể Đức Kitô ; tuy nhiên, với điều kiện là các ân huệ ấy thực sự xuất phát từ Thánh Thần và phải được thực thi sao cho hoàn toàn phù hợp với sự thúc đẩy đích thực của cùng một Thánh Thần. Chính trong ý nghĩa này mà luôn cần phải biện biệt các đoàn sủng. Trong thực tế, như các Nghị Phụ Thượng-hội-đồng đã tuyên bố : “Không phải khi nào cũng dễ dàng biện biệt rạch ròi và đón nhận hoạt động của Chúa Thánh Thần, Đấng muốn thổi đâu thì thổi. Chúng ta biết rằng Thiên Chúa hoạt động nơi mọi tín hữu của Chúa Kitô, chúng ta ý thức được những lợi ích do các đoàn sủng đem lại cho các nhân cũng như cho tất cả công đồng Kitô-giáo. tuy nhiên, chúng ta cũng ý thức được quyền lực của tội lỗi đang ra sức khuấy nhiễu, phá rối đời sống của các tín hữu và các cộng đoàn”[30].

Chính vì thế, mọi đoàn sủng phải liên hệ và tùy thuộc vào các Chủ Chăn trong Giáo Hội. Công Đồng đã nói rất rõ : “Các vị thủ lãnh trong Giáo Hội có quyền phán quyết về tính cách chân chính và sử dụng hợp lý các ơn lạ ấy. Các ngài có nhiệm vụ đặc biệt phải khảo sát tất cả, không phải để dập tắt Thánh Thần, nhưng để giữ lại những điều thiện hảo (x. 1 Tx 5,12. 19-21)”[31], để mọi ân sủng đều góp phần vào lợi ích chung, trong sự khác biệt và bổ túc lẫn nhau.[32]

3. SỰ THAM DỰ CỦA GIÁO DÂN VÀO ĐỜI SỐNG GIÁO HỘI

Giáo dân tham dự vào đời sống của Giáo Hội không những bằng việc thi hành các tác vụ và đoàn sủng của họ, nhưng còn bằng nhiều cách nữa.

Sự tham dự này được thể hiện trước hết và cần thiết trong đời sống và sứ vụ của các Giáo Hội địa phương, trong các Giáo Phận, trong đó “Giáo Hội duy nhất, thánh thiện, công giáo và tông truyền của Chúa Kitô hiện diện và hành động thực sự”[33].

- Các Giáo Hội địa phương và Giáo Hội phổ quát

Để tham dự đúng đắn vào đời sống Giáo Hội, giáo dân cần phải có một cái nhìn sáng suốt và chính xác về Giáo Hội địa phương liên hệ với Giáo Hội phổ quát. Giáo Hội địa phương không phải là một mảnh nhỏ của Giáo Hội phổ quát, và Giáo Hội phổ quát cũng không phải chỉ là tổng số các Giáo Hội địa phương ; ngược lại, điều liên kết các Giáo Hội chính là sợi dây sống động, cốt yếu và trường cửu, theo nghĩa Giáo Hội phổ quát hiện hữu và tỏ lộ ra nơi các Giáo Hội địa phương. Chính vì vậy, Công Đồng quả quyết : các Giáo Hội địa phương “được thành lập theo hình ảnh Giáo Hội phổ quát : chính nhờ và trong Giáo Hội ấy mà có một Giáo Hội Công Giáo, duy nhất”[34].

Công Đồng còn thôi thúc giáo dân tích cực tùy thuộc vào Giáo Hội địa phương, trong khi vẫn duy trì tinh thần “công giáo”. Sắc lệnh về Tông Đồ giáo dân viết : “Giáo dân phải luôn phát huy ý thức về giáo phận, vì giáo xứ là một tế bào của giáo phận. Họ phải luôn mau mắn đáp lại tiếng gọi của chủ chăn trong việc tham gia vào các công cuộc chung của giáo phận. Hơn nữa, để đáp ứng những nhu cầu nơi thành thị cũng như ở thôn quê, họ không chỉ hạn hẹp sự cộng tác của mình trong giới hạn giáo xứ hay giáo phận, nhưng cố gắng mở rộng phạm vi tới cả các lãnh vực liên xứ, liên giáo phận, quốc gia và quốc tế. Hơn nữa, việc di dân mỗi ngày một nhiều, những mối bang giao gia tăng, việc giao thông dễ dàng đã không để một thành phần xã hội nào sống đóng kín cho riêng mình. Vì thế, người giáo dân phải quan tâm đến những nhu cầu của Dân Thiên Chúa trên khắp địa cầu”[35].

Cũng trong ý hướng đó, Thượng-hội-đồng vừa qua đã yêu cầu thiết lập các hội đồng mục vụ giáo phận, để tham khảo ý kiến khi có nhu cầu. Trong thực tế, trên bình diện giáo phận, đây là cách thức chính yếu để cộng tác và đối thoại, đồng thời để nhận định nữa. Sự tham gia của giáo dân vào các Hội Đồng này có thể mở rộng việc xin ý kiến, và như thế, nguyên tắc về cộng tác – mà trong một vài trường hợp, có thể đi đến chỗ lấy quyết định – sẽ được áp dụng rộng rãi và chắc chắn hơn.[36]

Giáo Luật đã trù liệu sự tham gia của giáo dân vào các hội nghị giáo phận và các công đồng riêng thuộc giáo tỉnh hay toàn miền.[37] Sự tham gia này sẽ cổ võ cho sự hiệp thông và trợ giúp cho sứ vụ của Giáo Hội tại Giáo Hội địa phương, trong giới hạn riêng cũng như trong mối liên hệ với các Giáo Hội địa phương khác thuộc cùng giáo tỉnh hay cùng một Hội Đồng Giám Mục.

Các Hội Đồng Giám Mục được mời gọi nghiên cứu một phương thức thực tiễn nhất để mở rộng, trên bình diện quốc gia hay miền, việc tham khảo ý kiến và cộng tác của giáo dân, nam cũng như nữ, để ý thức rõ hơn về những vấn đề chung và bày tỏ được sự hiệp thông giáo hội của mọi người.[38]

- Giáo xứ

Mặc dù có chiều kích phổ quát, sự hiệp thông giáo hội được diễn tả cách trực tiếp và hữu hình nhất nơi giáo xứ. Giáo xứ là cơ sở cuối cùng của Giáo Hội ; theo một nghĩa nào đó, chính Giáo Hội hiện diện giữa các ngôi nhà của con cái nam nữ của mình.[39]

Tất cả chúng ta phải lấy lòng tin khám phá lại dung mạo đích thực của giáo xứ, tức là chính “mầu nhiệm” Giáo Hội đang hiện diện và hoạt động trong giáo xứ. Mặc dù đôi khi có những giáo xứ thiếu nhân sự và phương tiện, hoặc tản mác trong những khu vực mênh mông, hay hầu như mất hút trong những khu phố hiện đại đông đúc và hỗn độn, thì giáo xứ tiên vàn không phải là một cơ cấu, một lãnh địa, một tòa nhà ; nhưng trước hết, “giáo xứ là gia đình của Thiên Chúa, là cộng đoàn huynh đệ chỉ có một tâm hồn”[40]. Giáo xứ là “mái ấm gia đình, huynh đệ và niềm nở”[41], là “cộng đoàn các tín hữu”[42]. Tóm lại, giáo xứ được xây dựng trên một thực tại thần học, vì đó là một cộng đồng Thánh Thể.[43] Thánh Thể là nguồn gốc sống động cho sự thiết lập và phát triển của giáo xứ, và là mối dây bí tích để giáo xứ hiệp thông hoàn toàn với toàn thể Giáo Hội. Tư cách đó đặt nền tảng trên sự kiện giáo xứ là một cộng đồng đức tin và là một cộng đồng hữu cơ, nghĩa là được cấu thành do những thừa tác viên có chức thánh, cùng với các kitô-hữu khác, dưới quyền hữu trách của một cha xứ, vừa thay mặt Giám mục giáo phận,[44] vừa là mối dây phẩm trật để liên kết với toàn Giáo Hội địa phương.

Chắc chắn công việc của Giáo Hội trong thời đại này thật bao la. Để làm công việc đó, chắc chắn giáo xứ không thể cáng đáng nổi. Vì thế Giáo Luật đã trù liệu những hình thức cộng tác giữa các giáo xứ trong cùng một hạt,[45] và chỉ thị cho Giám mục phải chăm sóc mọi thành phần tín hữu, kể cả những người không được hưởng những sinh hoạt mục vụ thông thường.[46] Thật vậy, nhiều địa điểm gặp gỡ cũng như những cách thức hiện diện và hoạt động khác nhau là cần thiết để mang Lời Chúa và hồng ân Tin Mừng đến tận những hoàn cảnh sống rất khác nhau của con người thời nay ; nhiều hình thức khác để chiếu rọi tinh thần đạo đức và hoạt động tông đồ môi trường, trong các lãnh vực văn hóa, xã hội, giáo dục, nghề nghiệp, v.v... không thể lấy giáo xứ làm trung tâm hay khởi điểm. Tuy vậy, cũng ngày nay, giáo xứ đang sống trong một giai đoạn mới và đầy hứa hẹn. Đức Phaolô VI, khi bắt đầu sứ vụ Giáo Hoàng của ngài, đã ngỏ lời với hàng giáo sĩ Rôma nhu sau : “Chúng tôi tin tưởng một cách rất đơn giản rằng, cơ chế cổ truyền và đáng kính là giáo xứ có một sứ vụ cần thiết rất hiện đại. Chính giáo xứ phải tạo ra một cộng đồng đầu tiên của dân kitô-hữu ; chính giáo xứ phải dướng dẫn bước đầu cho Dân Chúa làm quen với cách diễn tả bình thường của đời sống phụng vụ và tập họp để cử hành phụng vụ ; chính giáo xứ phải duy trì và làm tươi trẻ niềm tin nơi con người ngày hôm nay ; chính giáo xứ còn phải dạy cho họ giáo lý của Đức Kitô ; chính giáo xứ cũng phải hăng say và tận tụy thực thi đức ái khiêm tốn trong các công cuộc từ thiện và huynh đệ”[47].

Về phần mình, các Nghị Phụ rất lưu tâm nghiên cứu tình trạng hiện nay của nhiều giáo xứ, và đã yêu cầu các giáo xứ phải tự canh tân một cách dứt khoát hơn : “Có nhiều giáo xứ, ở đô thị cũng như ở các miền truyền giáo, hiện không thể hoạt động hữu hiệu vì phương tiện vật chất eo hẹp hay thiếu những thừa tác viên có chức thánh, hoặc vì lý do địa lý quá rộng lớn hay điều kiện sống đặc thù của một số kitô-hữu (chẳng hạn những người phải sống lưu đày hay những di dân). Để các giáo xứ này trở thành những cộng đồng kitô-hữu thực sự, các vị lãnh đạo tại địa phương phải cổ võ : a/ việc thích nghi các cơ cấu trong giáo xứ một cách uyển chuyển và linh động như đã được Giáo Luật chấp thuận, nhất là bằng cách khuyến khích giáo dân tham gia vào các trách nhiệm mục vụ của giáo xứ ; b/ những cộng đồng cơ bản nhỏ, còn được gọi là cộng đồng sinh hoạt, ở đó các tín hữu có thể chia sẻ Lời Chúa và sống phục vụ yêu thương ; những cộng đồng này là hình thức diễn tả đích thực sự hiệp thông giáo hội và là trung tâm loan truyền Phúc Âm, trong sự hiệp thông với các vị Chủ Chăn”[48]. Để canh tân các giáo xứ và để hoạt động giáo xứ đạt được thành quả tốt đẹp hơn, phải khuyến khích các hình thức hợp tác giữa các giáo xứ khác nhau trong cùng một vùng, ngay cả những hình thức thuộc thể chế.

- Dấn thân hoạt động tông đồ trong giáo xứ

Giờ đây cần nhận định rõ hơn sự hiệp thông và tham gia của giáo dân vào sinh hoạt giáo xứ. Ở đây cần nhắc cho giáo dân lưu ý đến một lời rất đúng, đầy ý nghĩa và khích lệ của Công Đồng. Sắc lệnh về Tông Đồ giáo dân viết : “Trong những cộng đồng giáo hội, hoạt động của họ cần thiết đến nỗi nếu không có nó, chính hoạt động tông đồ của các chủ chăn thường không thể đạt được kết quả đầy đủ”[49]. Đó là một khẳng định nền tảng, và rõ ràng phải được hiểu dưới ánh sáng của khoa “Giáo-hội-học hiệp thông” : các thừa tác vụ và các đoàn sủng, vì khác biệt và bổ túc cho nhau, nên theo thể thức của mình, đều cần thiết cho sự tăng trưởng của Giáo Hội.

Giáo dân ngày càng phải xác tín mạnh mẽ hơn về ý nghĩa của việc dấn thân hoạt động tông đồ trong giáo xứ của mình. Công Đồng cũng có lý khi nhấn mạnh điểm đó : “Giáo xứ là một hình thức tông đồ cộng đồng kiểu mẫu, vì đó là nơi quy tụ mọi hạng người thành một cộng đoàn và đem họ vào tinh thần đại đồng của Giáo Hội. Giáo Hội nên tập thói quen cộng tác chặt chẽ với các linh mục của mình trong các hoạt động của giáo xứ. Họ cũng nên tập quen trình bày với cộng đoàn giáo hội về những vấn đề riêng của cộng đoàn mình hay của cả thế giới, hoặc những vấn đề liên quan đến ơn cứu độ con người, để cùng nhau góp ý kiến, nghiên cứu và giải quyết. Họ cũng phải tùy khả năng mà trợ giúp những công cuộc tông đồ và truyền giáo của gia đình Giáo Hội địa phương”[50]. 

Công Đồng ám chỉ đến việc xem xét và giải quyết các vấn đề mục vụ “với sự tham gia của mọi người”, điều ám chỉ này phải được triển khai một cách tương xứng và có hệ thống qua việc đề cao một cách chân thành nhất, rộng rãi nhất và chắc chắn nhất, những hội đồng mục vụ giáo xứ đã được các Nghị Phụ Thượng-hội-đồng nhấn mạnh rõ ràng và chính đáng.[51]

Trong tình hình hiện nay, giáo dân có thể và phải nỗ lực rất nhiều để làm cho sự hiệp thông đích thực trong Giáo Hội được tăng trưởng ngay trong lòng giáo xứ của mình và khơi dậy hứng khởi truyền giáo cho những người không tin và cho cả những tín hữu đã từ bỏ hay hời hợt với đời sống kitô-hữu.

Nếu giáo xứ là Giáo Hội được ươm trồng giữa các ngôi nhà của con người, thì giáo xứ phải sống và sinh hoạt gắn bó mật thiết với xã hội con người và liên đới sâu xa với những khát vọng cũng như thảm trạng của họ. Rất nhiều khi bối cảnh xã hội, nhất là trong một số nước và một số môi trường, bị giao động mạnh do những thế lực làm tan rã và phi nhân hóa : con người trở nên lầm lạc và mất hướng, nhưng tự thâm tâm, họ vẫn luôn luôn ước vọng được cảm nghiệm và vun đắp những tương quan huynh đệ và nhân bản hơn. Giáo xứ có thể đáp ứng được ước vọng đó nếu, nhờ sự tham gia tích cực của giáo dân, giáo xứ trung thành với ơn gọi và sứ vụ nguyên thủy của mình : giữa thế gian, là “nơi” hiệp thông các tín hữu, đồng thời là “dấu chỉ” và “khí cụ” của lời mời gọi mọi người sống hiệp thông ; nói tóm lại, giáo xứ phải là ngôi nhà rộng mở để đón nhận mọi người và phục vụ mọi người, hay như kiểu nói ưng ý của Đức Gioan XXIII, giáo xứ là giếng nước đầu xóm, nơi mọi người đến giải khát.

4. CÁC HÌNH THỨC THAM GIA TRONG SINH HOẠT CỦA GIÁO HỘI

Giáo dân, hiệp nhất với các linh mục và tu sĩ nam nữ, làm nên một Dân duy nhất của Thiên Chúa, một Thân Thể duy nhất của Đức Kitô.

Là “chi thể” của Giáo Hội, điều đó không cản trở mỗi người kitô-hữu vẫn là một “hữu thể độc nhất và không thể thay thế” ; ngược lại, điều đó làm cho tính độc nhất bất khả thay thế của mỗi người có được ý nghĩa sâu xa nhất, vì tính độc nhất này là nguồn gốc của sự đa dạng và phong phú cho toàn thể Giáo Hội. Chính theo nghĩa đó mà Thiên Chúa, qua Đức Giêsu-Kitô, kêu gọi đích danh từng người trong chúng ta, mà không thể lẫn lộn. Lời mời gọi của Chúa Giêsu : “Cả các anh nữa, vào làm vườn nho cho tôi đi” nói với từng cá nhân và có nghĩa là “cả anh nữa, cũng vào làm vườn nho cho tôi đi !”.

Chính vì thế mà mỗi người chúng ta, với tính cách độc nhất không thể thay thế của mình, hiến thân làm cho sự hiệp thông giáo hội được tăng trưởng, bằng bản thân và hành động của mình, cũng như đón nhận và đồng hóa theo cách riêng mình, sự phong phú của Giáo Hội toàncầu. Chính đó là sự “Hiệp thông các Thánh” mà chúng ta tuyên xưng trong kinh Tin Kính : thiện ích của mọi người trở thành thiện ích của mỗi người và thiện ích của mỗi người trở thành thiện ích của mọi người. Thánh Grêgôriô Cả đã viết : “Trong Hội Thánh, mỗi người nâng đỡ các người khác và các người khác nâng đỡ lại họ”[52].

- Các hình thức tham gia cá nhân

Một điều tuyệt đối cần thiết là giáo dân phải luôn ý thức sống động mình là một “chi thể của Giáo Hội”, được trao phó một nhiệm vụ độc đáo, không thể thay thế và không thể ủy thác cho người khác, một nhiệm vụ phải hoàn thành vì lợi ích của mọi người. trong viễn ảnh đó, quả quyết của Công Đồng Vatican II về việc mỗi người nhất thiết phải làm việc tông đồ, đã nói lên tất cả ý nghĩa : “Việc tông đồ mà mỗi người phải thực hiện và là việc luôn luôn bắt nguồn từ mạch sống Kitô-giáo (x. Ga 4,14), việc ấy là nguyên lý và điều kiện của mọi hoạt động tông đồ giáo dân, kể cả việc tông đồ giáo dân tập thể, và không gì có thể thay thế được. Việc tông đồ cá nhân này rất hiệu quả ở bất cứ nơi nào và thời nào ; hơn nữa, trong một số hoàn cảnh, chỉ có nó mới thích hợp và mới có thể thực hiện được. Mọi người giáo dân, dù thuộc thành phần nào đi nữa, dù không có cơ hội hay khả năng cộng tác trong các phong trào, cũng đều được kêu gọi và đều có nhiệm vụ phải thực hành việc tông đồ cá nhân”[53].

Việc tông đồ cá nhân chứa đựng kho tàng phong phú lớn lao cần được khám phá để gia tăng sức năng động truyền giáo của mỗi giáo dân. Nhờ hình thức tông đồ này, Tin Mừng có thể chiếu giãi như hiện tượng mạo dẫn, đi vào mọi khu vực và môi trường mà cuộc sống thường nhật và cụ thể của giáo dân đang tiếp xúc. Hơn nữa, đây là sự chiếu giãi trường kỳ, vì có liên hệ với sự gắn bó liên lỉ của đời sống cá nhân với đức tin, đồng thời đây cũng là sự chiếu giãi rất sắc bén, vì khi chia sẻ hoàn toàn các điều kiện sinh sống, lao động, những khó khăn và hy vọng của anh em mình, giáo dân có thể đánh động tâm hồn những người lân cận, bạn bè, đồng nghiệp, và mở rộng tâm hồn họ tới chân trời toàn diện, tới ý nghĩa đầy đủ của cuộc sống : tức là hiệp thông với Thiên Chúa và giữa con người với nhau.

- Các hình thức tham gia tập thể

Sự hiệp thông giáo hội, vốn đã có và hoạt động trong hành động của từng cá nhân, lại được diễn tả một cách đặc biệt qua hành động tập thể của giáo dân, tức là một hành động liên đới được thực hiện trong sự tham gia có trách nhiệm vào đời sống và sứ vụ của Giáo Hội.

Trong thời gian gần đây, hiện tượng các hiệp hội giáo dân đã mặc những hình thức rất khác nhau và đầy sức sống. Nếu trong lịch sử Giáo Hội, các hiệp hội giáo dân đã tạo nên một đường hướng liên tục như chúng ta thấy rõ cho tới ngày nay nơi các hội đoàn, các hội-dòng-ba và những huynh đoàn khác nhau, thì ở thời đại hiện nay, hiện tượng này đã có sức vươn mạnh đặc biệt ; người ta thấy mọc lên và phát triển những hình thức nhóm hội khác nhau : hiệp hội, nhóm, cộng đoàn, phong trào. Người ta có thể nói tới một mùa Xuân của các hiệp hội giáo dân. Thật vậy, “bên cạnh những nhóm hội truyền thống, và đôi khi bắt nguồn từ những nhóm hội đó, đã nảy sinh những phong trào và nhóm hội mới, có diện mạo và mục đích chuyên biệt : sự phong phú và đa dạng của nguồn ơn Chúa Thánh Thần nơi Giáo Hội lớn lao thế nào thì khả năng sáng kiến và lòng quảng đại của giáo dân cũng lớn như thế”[54].

Những nhóm hội giáo dân thường rất khác nhau về nhiều phương diện, chẳng hạn như hình thức bên ngoài, đường lối và cách thức huấn luyện, phạm vi hoạt động. Tuy nhiên có thể thấy trong các nhóm hội đó những đường nét của một sự hội tụ rộng lớn và sâu xa trong mục đích đã gợi hứng cho chúng : đó là tham gia có trách nhiệm vào sứ vụ của Giáo Hội, sứ vụ Tin Mừng Đức Kitô như nguồn hy vọng cho mọi người và như nguồn mạch canh tân cho xã hội.

Sự kiện giáo dân quy tụ với nhau vì những động lực thiêng liêng và tông đồ, là do nhiều nguồn gốc khác nhau và đáp ứng những đòi hỏi khác nhau : thật vậy, đó là cách diễn tả xã hội tính nơi con người, và đáp lại một nhu cầu muốn có được hiệu quả lớn hơn và sắc bén bơn. Trên thực tế, hậu quả “văn hóa” là nguồn gốc và động lực, nhưng cũng là kết quả và dấu chỉ của mọi biến đổi khác về môi trường và xã hội, hậu quả đó chỉ có thể đạt được nhờ công trình của một “chủ thể xã hội” hơn là của những cá nhân riêng lẻ, nghĩa là công trình của một nhóm, một cộng đồng, một hiệp hội, một phong trào. Điều đó đặc biệt đúng trong bối cảnh một xã hội đa nguyên và cắt vụn – như hiện tình trong nhiều nước trên thế giới – cũng như trước những vấn đề đang trở nên cực kỳ phức tạp và khó khăn. Vả lại, nhất là trong một thế giới tục hóa, các hình thức quy tụ khác nhau có thể là sự trợ giúp quý báu cho nhiều người để có được một đời sống kitô-hữu trung thành với những đòi hỏi của Tin Mừng và để họ dấn thân truyền giáo và hoạt động tông đồ.

Ngoài những động cơ thúc đẩy trên, lý do sâu xa nhất biện minh và đòi hỏi sự quy tụ giáo dân thành nhóm là thuộc lãnh vực thần học : đó là một lý do thuộc Giáo-hội-học, như Công Đồng Vatican II đã công khai nhìn nhận. Công Đồng nhận thấy việc tông đồ của các hiệp hội là một “dấu chỉ hiệp thông và hiệp nhất của Giáo Hội trong Đức Kitô”[55].

Đó là một “dấu chỉ” phải được biểu lộ trong những mối tương quan “hiệp thông” cả bên trong lẫn bên ngoài các hiệp hội khác nhau, trong bối cảnh rất rộng lớn của cả cộng đồng Kitô-giáo. chính lý do thuộc Giáo-hội-học chúng tôi vừa nhắc tới ở trên, một mặt, đã giải thích cho “quyền” có hiệp hội dành cho giáo dân, và mặt khác, cho thấy cần phải có những “tiêu chuẩn” biện biệt để nhận định xem những hình thức hiệp hội nào thực sự mang tính Giáo Hội.

Trước tiên, phải nhìn nhận quyền của giáo dân trong Giáo Hội được tự do lập hiệp hội. Nói cho đúng, quyền tự do này là một quyền đích thực, không phải do một thứ “ban nhượng” của giáo quyền, nhưng phát xuất từ bí tích Thánh Tẩy. Là một bí tích, phép Thánh Tẩy mời gọi giáo dân tham gia tích cực vào sự hiệp thông và sứ vụ của Giáo Hội. Về điểm này, Công Đồng nói rõ : “Giáo dân có quyền lập hội đoàn, điều khiển hội đoàn, và ghi tên vào các hội đoàn đã có sẵn, miễn là phải giữ mối liên lạc cần thiết với giáo quyền”[56]. Bộ Giáo Luật mới cũng khẳng định : “Giáo dân được tự do thành lập hay điều hành các hội đoàn có mục đích bác ái và đạo đức, hay nhằm cổ võ ơn gọi kitô-hữu trong thế giới ; họ cũng có quyền tụ họp để cùng nhau theo đuổi những mục đích trên”[57].

Đây là một quyền tự do đã được giáo quyền nhìn nhận và bảo đảm, quyền này phải luôn luôn và chỉ được thực thi trong sự hiệp thông của Giáo Hội. Theo nghĩa này, quyền tụ họp của giáo dân thiết yếu gắn liền với đời sống hiệp thông và với sứ vụ của Giáo Hội.

- Các tiêu chuẩn có tính Giáo Hội đối với các hiệp hội giáo dân

Sự cần thiết phải có những tiêu chuẩn rõ ràng và chính xác để biện biệt và nhìn nhận các hiệp hội giáo dân còn được gọi là những “tiêu chuẩn có tính Giáo Hội” luôn phải được hiểu trong viễn tượng về sự hiệp thông và sứ vụ của Giáo Hội, chứ không đi ngược với quyền tự do thành lập hiệp hội.

Để biện biệt các hiệp hội giáo dân trong Giáo Hội, có thể lưu ý toàn bộ những tiêu chuẩn sau đây như tiêu chuẩn nền tảng :

–Tiêu chuẩn trước tiên là ơn gọi nên thánh của mọi người kitô-hữu, được biểu lộ “qua những hoa trái ân sủng mà Thánh Thần đã kết sinh nơi các tín hữu”[58], như là sự tăng trưởng đến sự viên mãn của đời sống kitô-hữu và đến sự trọn lành của đức ái.[59]

Theo nghĩa này, mọi hiệp hội giáo dân đều được mời gọi ngày càng trở nên phương tiện thánh hóa trong Giáo Hội, một phương tiện cổ võ và khuyến khích “sự phối hợp chặt chẽ giữa đời sống thực tế của hội viên và đức tin của họ”[60].

–Dấn thân tuyên xưng đức tin công giáo qua việc chấp nhận và công bố chân lý về Đức Kitô, về Giáo Hội và về con người, theo đúng giáo huấn của Giáo Hội, vì Giáo Hội giải thích chân lý đó cách chính thức. Mọi hiệp hội giáo dân đều phải là môi trường loan báo và trình bày đức tin, cũng là nơi để giáo dục đức tin đó trong nội dung toàn vẹn của nó.

–Bằng sự xác tín của mình, làm chứng về sự hiệp thông vững chắc và mãnh liệt, trong tình con thảo với đức Giáo hoàng là trung tâm hiệp nhất vĩnh cửu và hữu hình của Giáo Hội phổ quát,[61] và với đức Giám mục là “nguyên lý hữu hình và nền tảng của sự hiệp nhất”[62] trong Giáo Hội địa phương, và trong “sự tôn trọng lẫn nhau giữa các tổ chức tông đồ trong Giáo Hội”[63].

Sự hiệp thông với đức Giáo hoàng và đức Giám mục phải được bày tỏ qua thái độ sẵn sàng thẳng thắn đón nhận những giáo huấn về giáo lý và những chỉ dẫn mục vụ của các ngài. hơn nữa, sự hiệp thông trong Giáo Hội còn đòi phải nhìn nhận sự đa nguyên hợp pháp của giáo dân trong Giáo Hội, và đồng thời, phải sẵn sàng cộng tác với nhau.

–Hòa hợp và cộng tác vào mục đích tông đồ của Giáo Hội, là “loan truyền Phúc Âm và thánh hóa nhân loại, đào tạo cho họ một lương tâm Kitô-giáo, để họ có thể dần dần đem tinh thần Phúc Âm thấm nhập vào các cộng đoàn cũng như các môi trường khác nhau”[64].

Theo hướng này, mọi hình thức hiệp hội giáo dân, cũng như từng hiệp hội phải có một hứng khởi truyền giáo biến các hiệp hội này trở thành những dụng cụ ngày càng tích cực hơn của một cuộc phúc-âm-hóa mới.

–Dấn thân hiện diện trong xã hội nhân loại để phục vụ cho phẩm giá toàn vẹn của con người, phù hợp với học thuyết xã hội của Giáo Hội.

Trong ý nghĩa này, các hiệp hội giáo dân phải trở thành những trào lưu đẩy mạnh sự tham gia và liên đới, để kiến tạo những điều kiện sống công bằng và huynh đệ hơn giữa lòng xã hội.

Những tiêu chuẩn căn bản chúng tôi vừa nêu lên được chứng thực trong những hoa trái cụ thể đi kèm với đời sống và những công trình của các hình thức hiệp hội khác nhau, đặc biệt là sự ưa thích cầu nguyện, chiêm niệm, đời sống phụng vụ và bí tích ; giúp ý thức về ơn gọi hôn nhân Kitô-giáo, ơn gọi làm linh mục thừa tác hay đời sống thánh hiến ; sẵn sàng tham gia vào các chương trình và hoạt động trên bình diện quốc gia cũng như quốc tế ; dấn thân vào việc giảng dạy giáo lý và khả năng sư phạm trong việc huấn luyện các kitô-hữu ; thúc đẩy sự hiện diện của người kitô-hữu trong môi trường khác nhau của đời sống xã hội ; thành lập và linh hoạt các công tác từ thiện, văn hóa và thiêng liêng ; tinh thần siêu thoát và thanh bần phúc âm để thực hiện tình bác ái đại lượng hơn với mọi người ; hoán cải trở về với đời sống kitô-hữu hay đối với những người đã rửa tội nhưng “lìa xa” được hiệp thông trở lại với Giáo Hội.

- Các Chủ Chăn phục vụ cho việc hiệp thông

Cả trong trường hợp một số hình thức hiệp hội gặp những khó khăn có thể hiểu được hoặc trường hợp có những hình thức mới muốn xuất hiện, các vị Chủ Chăn trong Giáo Hội vẫn không được từ chối thi hành quyền bính của mình, không những vì lợi ích của Giáo Hội, mà còn vì lợi ích của chính các hiệp hội giáo dân. Các ngài phải cố gắng hơn trong sự biện biệt của mình để hướng dẫn và nhất là khích lệ sự tăng trưởng của các hiệp hội giáo dân trong sự hiệp thông và trong sứ vụ của Giáo Hội.

Điều rất nên làm là một số hiệp hội và phong trào mới lập, khi đã phổ biến trên phạm vi quốc gia và cả trên thế giới, phải được chính thức công nhận, được thẩm quyền của Giáo Hội minh nhiên phê chuẩn. Công Đồng đã khẳng định theo hướng đó : “Có nhiều thể thức liên lạc giữa việc tông đồ giáo dân với hàng giáo phẩm, tùy theo hình thức và mục tiêu của mỗi hoạt động tông đồ... Một số hình thức tông đồ đã được giáo quyền minh nhiên chấp nhận, dưới hình thức này hay hình thức khác. Ngoài ra, vì nhu cầu ích chung của Giáo Hội, giáo quyền có thể lựa chọn và cổ võ cách đặc biệt một vài hiệp hội hay các tổ chức tông đồ, trực tiếp nhằm mục đích thiêng liêng, giáo quyền cũng có thể nhận một trách nhiệm đặc biệt đối vớ những tổ chức đó”[65].

Trong số những hình thức tông đồ giáo dân khác nhau có quan hệ đặc biệt với Hàng Giáo Phẩm, các Nghị Phụ Thượng-hội-đồng minh nhiên nhắc đến các phong trào và hiệp hội khác nhau của Công Giáo Tiến Hành, trong đó “người giáo dân, dưới sự thúc đẩy của Chúa Thánh Thần, tự nguyện liên kết với nhau một cách hữu cơ và bền vững, hiệp thông với Giám mục và các linh mục, để có thể hoạt động, theo ơn gọi của họ và bằng một phương pháp riêng biệt, cho việc mở rộng toàn bộ cộng đồng Kitô-giáo, cho các chương trình mục vụ và cho việc làm sinh động mọi môi trường sống bằng tinh thần phúc âm, một cách trung thành và hăng say”[66].

Hội Đồng Giáo Hoàng về Giáo Dân có nhiệm vụ chuẩn bị một bản danh sách những hiệp hội được Tòa Thánh chính thức phê chuẩn và, cùng với Văn Phòng Hiệp Nhất Kitô-Hữu, quy định những điều kiện để có thể phê chuẩn một hiệp hội đại kết trong đó đa số là người công giáo và một thiểu số không công giáo. Hội Đồng cũng phải xác định những trường hợp nào không thể công nhận được.[67]

Mọi người chúng ta, Chủ Chăn cũng như tín hữu, phải cổ võ và không ngừng giữ gìn những mối dây và những tương quan huynh đệ của sự kính trọng, thân ái, cộng tác giữa các hình thức hiệp hội giáo dân khác nhau. Chỉ như thế, nguồn ân huệ và đoàn sủng dồi dào mà Thiên Chúa ban cho ta mới có thể góp phần phong phú và có trật tự vào việc xây dựng ngôi nhà tập thể : “Để chung xây ngôi nhà tập thể, còn phải từ bỏ đầu óc kình chống và tranh chấp nhau, đúng hơn, cần đua tranh trong sự kính trọng lẫn nhau (x. Rm 12,10), trong sự quan tâm bày tỏ tình cảm cũng như thiện chí cộng tác, với sự kiên nhẫn, sáng suốt, sẵn sàng hy sinh có thể hàm chứa trong tất cả những việc đó”[68].

Một lần nữa, chúng ta hãy trở lại với lời của Đức Giêsu : “Thầy là cây nho, anh em là cành” (Ga 15,5), để tạ ơn Thiên Chúa vì hồng ân lớn lao là sự hiệp thông giáo hội, phản ánh trong thời gian sự hiệp thông vĩnh cửu và khôn tả của Thiên Chúa Duy Nhất và Ba Ngôi. Ý thức về hồng ân đó phải đi đôi với ý thức cao về trách nhiệm : thật vậy, đó là một ân huệ như nén bạc trong Phúc Âm, phải được biến đổi thành một đời sống hiệp thông triển nở.

Trách nhiệm với hồng ân hiệp thông trước hết có nghĩa là phải chiến thắng mọi cơn cám dỗ chia rẽ và chống đối đang đe dọa cuộc sống và sự dấn thân làm tông đồ của các kitô-hữu. Thánh Tông Đồ Phaolô đã phải thốt lên : "Tôi nghe trong anh em có những luận điệu như : ‘Tôi thuộc về ông Phaolô, tôi thuộc về ông Apôlô, tôi thuộc về ông Kêpha, tôi thuộc về Đức Kitô’. Thế ra Đức Kitô đã bị chia năm xẻ bảy rồi ư ?" (1 Cr 1,12-13). Tiếng kêu đau đón và thất vọng đó vẫn còn đang vang lên như một lời trách móc trước những hiện tượng “chia năm sẻ bảy Thân Thể Đức Kitô”. Ngược lại, chớ gì những lời sau đây của Thánh Tông Đồ vọng lại một lời mời gọi thuyết phục chúng ta : "Thưa anh em, nhân danh Đức Giêsu Kitô, Chúa chúng ta, tôi khuyên tất cả anh em hãy nhất trí với nhau trong lời ăn tiếng nói, và đừng để có sự chia rẽ giữa anh em, nhưng hãy sống hòa thuận, một lòng một ý với nhau" (1 Cr 1,10).

Được vậy, đời sống hiệp thông trong Giáo Hội trở thành một dấu chỉ cho thế giới và một sức mạnh lôi cuốn đưa người ta đến chỗ tin vào Đức Kitô : "Lạy Cha, như Cha ở trong con và con ở trong Cha, xin cho họ cũng được ở trong chúng ta, để thế gian sẽ tin rằng Cha đã sai con" (Ga 17,21). Bằng cách đó, sự hiệp thông hướng đến truyền giáo, chính nó trở thành truyền giáo.

---------------------------------

[1]     CĐ Vatican II, Hiến chế tín lý về Giáo Hội, s. 4

[2]     THĐGM năm 1985, Khóa ngọai lệ lần II, Giáo Hội dưới quyền Ngôi Lời Thiên Chúa cử hành mầu nhiệm Đức Kitô để cứu độ thế giới, Bản phúc trình tổng kết, II, C, 1

[3]     Đức PHAOLÔ VI, Huấn từ ngày thứ tư (8/6/1966)

[4]     x. CĐ Vatican II, Hiến chế tín lý về Giáo Hội, s. 6

[5]     x. nt., s. 7 vv…

[6]     nt., s. 9

[7]     nt., s. 1

[8]     nt., s. 9

[9]     nt., s. 7

[10]    nt., s. 7

[11]    nt., s. 4

[12]    Đức GIOAN-PHAOLÔ II, Bài giảng trong lễ đồng tế Bế mạc Thượng-hội-đồng Giám Mục khóa VII, (30/10/1987)

[13]    x. CĐ Vatican II, Hiến chế tín lý về Giáo Hội, s. 4

[14]    x. CĐ Vatican II, Sắc lệnh về hoạt động Truyền Giáo của Giáo Hội, s. 5

[15]    x. CĐ Vatican II, Sắc lệnh về chức vụ và đời sống Linh Mục, s. 2 ; Hiến chế tín lý về Giáo Hội, s. 10

[16]    x. CĐ Vatican II, Hiến chế tín lý về Giáo Hội, s. 10

[17]    x. Đức GIOAN-PHAOLÔ II, Thư gửi các linh mục nhân ngày thứ Năm Tuần Thánh (9/4/1979), 3-4.

[18]    Giáo Luật, can. 230 §3

[19]    x. CĐ Vatican II, Sắc lệnh về chức vụ và đời sống Linh Mục, s. 2 và 5

[20]    x. CĐ Vatican II, Sắc lệnh về Tông Đồ giáo dân, s. 24

[21]    Giáo Luật liệt kê một số nhiệm vụ và hoạt động dành cho thừa tác viên có chức thánh, tuy nhiên trong một số trường hợp đặc biệt và nghiêm trọng, cụ thể khi không có linh mục và phó tế, các việc đó có thể do một giáo dân thi hành trong một thời gian nào đó, với sự chấp thuận hợp pháp trước đó và sự ủy nhiệm của thẩm quyền giáo hội : x. can. 230 §3 ; 517 §2 ; 776 ; 861 §2 ; 910 §2 ; 943 ; 1112 ; v.v…

[22]    x. CĐ Vatican II, Hiến chế về Phụng Vụ, s. 28 ; Giáo Luật, can. 230 §2 viết : “Các giáo dân có thể được chỉ định tạm thời thi hành chức vụ đọc sách trong các hoạt động phụng vụ. Cũng thế, tất cả các giáo dân có thể thi hành công tác của người dẫn giải, ca trưởng hoặc những chức năng khác theo luật định”

[23]    Giáo Luật trình bày các chức năng hay nhiệm vụ khác nhau mà giáo dân có thể thi hành trong cơ cấu tổ chức của Giáo Hội “ x. can, 228 ; 317 § 3 ; 436 § 1, 50 và §2 ; 483, 494 ; 537 ; 759 ; 776 ; 784 ; 785 ; 1228 § ; 1435 ; v.v…

[24]    x. Đề nghị 18

[25]    Đức PHAOLÔ VI, Tông Huấn Loan báo Tin Mừng, 70

[26]    Giáo Luật, can. 230 §1

[27]    Đề nghị 18

[28]    CĐ Vatican II, Sắc lệnh về Tông Đồ giáo dân, s. 3

[29]    “Do sự đón nhận những đoàn sủng này, dầu là những đoàn sủng thông thường, mỗi tín hữu có quyền lợi và bổn phận  sử dụng những ơn đó trong Giáo Hội cũng như giữa trần gian, để mưu ích cho mọi người và xây dựng Giáo Hội, trong sự tự do của Chúa Thánh Thần, Đấng “muốn thổi đâu thì thổi” (Ga 3,8), và đồng thời sử dụng trong sự hiệp thông với anh em trong Chúa Kitô, nhất là với các vị chủ chăn của mình” (nt.)

[30]    Đề nghị 9

[31]    CĐ Vatican II, Hiến chế tín lý về Giáo Hội, s. 12

[32]    x. nt., s. 30

[33]    CĐ Vatican II, Sắc lệnh về nhiệm vụ mục vụ của các Giám Mục trong Giáo Hội, s. 11

[34]    CĐ Vatican II, Hiến chế tín lý về Giáo Hội, s. 23